میراث مکتوب – حماسۀ دلاوران ساسون مهم ترین و معروف ترین اثر حماسیِ ارمنیان است که به رغمِ تأخّرِ زمانِ تدوینِ مکتوب آن (سدۀ شانزدهم میلادی) ظاهراً سابقۀ هزار و صد ساله دارد و چندین سده به صورت شفاهی نقل می شده است. 
این اثر در چهار بخش به سرگذشت و روایاتِ چهار نسل از پهلوانان شهرِ ارمنیِ ساسون با نامهای ساناسار و باغداسار، مهر، داوید و مهرِ کوچک می پردازد. میان داستانهای این متن و شاهنامۀ فردوسی حدّاقل بیست و هشت بن مایه و مضمونِ مشترک و مشابه دیده می شود که عبارت است از: 1. آب چشمۀ مقدّس 2. آزمایش خردِ کودک 3. آزمون ازدواج 4. اسب مخصوصِ پهلوان 5. الگوی چند خان 6. بازوبندِ محافظ 7. بسیارخواریِ پهلوان 8. پانزده سالگی و بلوغ 9. پهلوان بانو 10. پیشگامی دختر در عشق ورزی 11. تن شویی در خون 12. خودکشیِ همسر پس از مرگ شوهر 13. دیو سپید 14. رزم افزارِ ویژۀ پهلوان 15. رشد سریع پهلوان 16. روییدن گل از خون 17. رویین تنی 18. فرو رفتن پای پهلوان در زمین 19. قدرت نمایی با فشردن دست 20. کام خواهی نامشروع 21. کشاندنِ زن، پهلوان را به سرزمین خویش 22. کشته شدن پهلوان به نیرنگ نزدیکان 23. نبرد پدر و پسر 24. نبرد پهلوان با اژدها و رهانیدنِ دختر 25. نبرد پهلوان با دیو در غار 26. نژاد آبیِ پهلوان 27. نعرۀ سهمناک 28. نوشیدن خون دشمن. به استناد قراینی مانند پیشینۀ طولانیِ نفوذِ نامها و داستانهای شاهنامه ای در ارمنستان و آشنایی ارمنیان با حماسۀ ملّی ایران، ذکر نام دیو سپید در حماسۀ ارمنی، مشابهاتِ جزئیِ داستان داوید و مهر در این حماسه با رستم و سهرابِ شاهنامه و… احتمال دارد برخی از موضوعات و عناصرِ داستانیِ روایات ارمنی در فاصلۀ مرحلۀ تکوین و تدوینِ کتبی آنها از شاهنامه تأثیر پذیرفته باشد.
ادامۀ این مقاله نوشتۀ دکتر سجاد آیدنلو را که در نشریۀ جستارهای ادبی (سال 47، شماره 185،(1393) منتشر شده است را اینجا بخوانید.