جلد ۳/ ۴۰ از مجموعه فهارس کتابخانه مجلس شورای اسلامی (مجموعه اهدایی محمدعلی کریم زاده تبریزی، نسخه‌های شماره ۵۱۱-۹۸۴)؛، تألیف یوسف بیگ‌باباپور از سوی انتشارات کتابخانه مجلس شورای اسلامی منتشر شد. با این مجلد فهرست‌نویسی کل مجموعه ۹۸۴ نسخه اهدایی کریم‌زاده به کتابخانه مجلس به پایان رسید.
استاد محمدعلی کریم‌زاده تبریزی (متولد ۱۳۰۱ش.)، آموزگار دلسوزی است که به دلیل تعلق خاطر عمیقی که به فرهنگ ایران زمین از همان دوران جوانی خویش داشته، به گردآوری اشیای تاریخی و کتب خطی پرداخته است. تا آنجا که پیش از انقلاب تعدادی از کتب خطی و آثار هنری کهن و اسناد مجموعۀ شخصی خویش را در منزلش به نمایش عموم گذاشت. ایشان پس از مهاجرت به لندن، در سال ۱۳۷۷ش. تعدادی از کتب خطی خود را که در حدود یک هزار جلد می‌شد، همچنین برخی مرقعات و اسناد خطی دوره قاجاری خویش را به همراه برخی کتب چاپی و عکس‌های تاریخی به کتابخانه مجلس شورای اسلامی اهدا نمود.
استاد کریم‌زاده صاحب تألیفاتی نیز هست که عبارتند از:
• اسناد و فرامین منتشر نشده قاجاری،
• اجازت نامه به زبان انگلیسی،
• قلمدان و سایر صنایع روغنی ایران،
• احوال و آثار میرعماد الحسنی السیفی القزوینی،
• یادوارۀ خوی و
• سجع مهر پادشاهان قدیم ایران از شاه اسماعیل صفوی تا احمدشاه قاجار و غیره.
یوسف بیگ‌باباپور (مؤلف این فهرست) در مقدمه مجلد اوّل فهرست این مجموعه (جلد ۱ / ۴۰) که سال پیش منتشر شد، زندگی‌نامه خودنوشت استاد کریم‌زاده را قید کرده بود و در این مجلد نیز نمونه‌ای از دست‌خط و تصاویر ایشان را ضمیمه نموده است.
در این مجلد از فهرست مجموعه ایشان، همچون مجلدات پیشین، آثار نفیسی در موضوعات مختلف تاریخی، دینی، قرآنی، ادبی و… موجود است که به زبان فارسی، عربی و ترکی به رشته تحریر درآمده‌اند. جناب کریم‌زاده بسیاری از این نسخ را از ترکیه خریداری کرده و به ایران آورده است. اهمیت بسیاری از نسخ این مجموعه، از این نظر است که نمونه مشابهی در کتابخانه‌های دیگر بالاخص در ایران ندارند و یکی از مجموعه‌های مهم دربردارنده میراث عثمانی در ایران است. همچنین چند کتاب به خط آرامی و عبری و کلدانی، چند جنگ شعر از جمله جنگ شماره ۱۶، چند دیوان و مثنوی نفیس و منقّش و مذهّب از جمله خسرو و شیرین شیخی گرمیانی (ش۳۱۷)، ترجمان‌البلاغه تاج‌الدین بن محمد هاشمی (مکتوب۷۳۶ق.)، چند اجازه علامه مجلسی و نیز برخی از علمای عثمانی، الایتلاف فی وجوه الاختلاف یوسف افندی زاده (نسخه منحصر بفرد در ایران)، رساله در سماع غزالی (ش۱۰۲)، خلاصه الخمسه (ش۳۲۷)، چند مرقع از میرعماد و دیگر خطاطان معروف دوره صفویه، و چندین نسخه نفیس و منحصر بفرد دیگر از امتیازات نسخه‌های این مجموعه هستند.
رسول جعفریان، ریاست کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در مقدمه خود بر این کتاب نگاشته‌اند:
شناخت آثار خطی گذشته، همیشه از این جهت مورد تأکید قرار گرفته است که این آثار به عنوان دانش گذشته ما، سهمی مهم در شکل دهی به تمدن اسلامی داشته و شاهدی بر جایگاه رفیع ما در میان ابناء بشر در درازای سده‌های گذشته بوده است.
این البته سخن حقی است، میراثی که ما داریم، چه آن چه در حوزه اسلامی است و چه آن چه در حوزه ایرانی، میراثی قابل اعتنا و درخور توجه است و تأمل در آن می‌تواند نشان دهد که ما اهل فکر و اندیشه بوده‌ایم و همیشه تلاش کرده ایم دارایی‌های ذهنی خود را با جوهر روی ورق بنویسیم و آن را به عنوان یک تجربه مکتوب در اختیار نسلهای آتیه قرار دهیم.
اما این تأکید که هر از چندی صورت می گیرد، تنها یک رویه ماجراست؛ رویه دیگر مسأله، آن است تا با شناخت درست این میراث، با نقاط ضعف خود در امر تفکر و تدبر آشنا شویم. این که بدانیم، گیر و گردنه‌های اصلی ما در این تمدن هزار و چهارصد ساله در کجا بوده است؟ آیا همیشه سیر صعودی داشته ایم؟ مسلما خیر. در چه مواقعی سیر نزولی داشته ایم؟ آیا وقتی سیر نزولی داشته ایم، کسی نسبت به آن هشدار داده، آیا اساسا آگاهی نسبت به این ضعفها وجود داشته و کسی در صدد رفع آنها بر آمده است؟ و دهها پرسش دیگر که به این حقیقت باز می گردد که شناخت متون گذشته، نباید تنها از سر افتخار باشد، بلکه در بسیاری از اوقات، با همین شناخت، با عمق فاجعه ای روبرو خواهیم شد که نه تنها ما در قله نبوده‌ایم بلکه قعر را تجربه می‌کرده ایم.
زمانی که یک کتاب چند دانشی از قرن از قرون گذشته را ورق می زنیم و مروی بر دانش موجود در میان فرهیختگان آن روزگار می کنیم، در می بابیم اینان تا چه اندازه در شناخت واقعیات در حوزه های مختلف علمی عقب بوده‌اند. چه مفهومی از علم را می‌شناخته‌اند، تا چه اندازه تحت سیطره خرافات بوده اند، آیا سهمی برای دانش سایر ملل قائل بوده اند؟ تا چه اندازه خلاقیت و ابتکار داشته‌اند، و بسیاری از مسائل دیگر.
یکی از نکات مهم همین است که بر اساس این میراث و تجزیه آن، می توانیم تمایل علمی دانشمندان اسلامی را در دل این تمدن به حوزه های مختلف پژوهش بشناسیم. چند درصد به علوم پزشکی، دینی، ریاضی، نجومی و یا دانش هایی چون موسیقی و غیره توجه داشته‌اند.
با این که بر اساس نسخه های شناخته شده موجود می توان با استفاده از روشهای آماری دقیق گرایش های علمی موجود در دل تمدن اسلامی در هر منطقه ای از آن را دریافت، نویسندگان ما در این حوزه های پژوهشی همچنان از این ابزار برای تحقیق دور مانده و به گفتن مطالب کلی و تحلیلی و این که چنین به نظر می رسد یا فلان دانشمند فرنگی چنین گفته و … بسنده می کنند.
تقسیم بندی دقیق در رشته های علمی بر اساس میراث خطی، ما را با چگونگی تمایلات علمی موجود در این تمدن آشنا کرده و نه تنها نقاط قوت بلکه مهم تر از آن نقاط ضعف ما را به خوبی آشکار می‌کند. بعد از آن است که می توانیم برای رفع و رجوع آنها چاره ای بیندیشیم و مدعی باشیم که با نگاه به گذشته علمی مان، طرحی برای آینده تدارک دیده‌ایم.
بخشی دیگر از فهرست نسخه های خطی دانشمند و مورخ و سند شناس عزیز جناب آقای کریم زاده در این کتاب عرضه شده و این در حالی است که کتابخانه مجلس به دلیل گرفتاری های مالی، حتی از چاپ این مجلد از فهرست در این مقطع خاص ناتوان بود. حمایت خود استاد کریم زاده که عمرش دراز باد، سبب شد تا این مجلد برای لحظه ای روی زمین نمانده و انتشار یابد. از دوست عزیز جناب آقای بیک باباپور برای تدوین این اثر سپاسگزاریم.
منبع: کتابخانه مجلس