متن این یادداشت را در ادامه می‌خوانید:
تقدیم به استاد آذرنوش (دامت برکاتُه) به پاس خدمات ارزنده ایشان
۱- در کتاب ارزشمند چالش میان فارسی و عربی چنین مطلبی نگاشته اند: «رودکی(آغاز قرن۴) دو بیت زیبای حکمت آمیز دارد
(دیوان، ۴۶):
این جهان را نگر به چشم خرد
کشتی ای ساز از نکوکاری
نه به آن چشم کاندر او نگری
تا بدان کشتی از جهان گذری
این دو بیت را در همان قرن ۴، ابوالحسن بن مؤمل به عربی ترجمه کرده است:
تصوَّرِ الدّنیا بعین الحجی
الدّهرُ بَحراً فاتَّخِذ زَورَقاً
لا بالّتی أنتَ بها تنظُرُ
مِن عمَلِ الخَیرِ بها تَعبُرُ»
(آذرنوش،۱۳۸۷: ۲۵۶)
بایست متذّکر شد که آن دو بیت نه از رودکی بلکه از استاد مرحوم نفیسی می باشد! که دو بیت عربی ابوالحسن بن مؤمل را به زبان و بیانی نزدیک به سبک رودکی سروده است. در این باره استاد نفیسی نوشته اند که: «شاید اصل آن دو بیت رودکی چنانکه به خاطر مسوِّد این اوراق گذشته است چنین باشد:
این جهان را نگر به چشم خرد
همچو دریاست وز نکوکاری
نه بدان چشم کاندر او نگری
کشتی ای ساز تا بدان گذری»
(نفیسی، ۱۳۱۰:ج۲/۵۸۱). همانطور که دیدید ضبط دو بیت استاد نفیسی در کتاب چالش میان فارسی و عربی با تحریفی چند ضبط شده است.
۲- در مقاله مُمَتَّع «ثعالبی» در دانشنامه زبان و ادب فارسی در بخش کتاب های ثعالبی کتاب «طرائف الطَُّرف» را جزء آثار خطّی به جای مانده از ثعالبی دانسته اند. (آذرنوش، ۱۳۸۶: ج۲/۴۶۵)
این اشتباه را پیشتر بروکلمان و برخی دیگر نیز مرتکب شده بودند، در حالی که با تأمّل در خود کتاب و منابع دیگر می توان فهمید که کتاب از کسی جز حارثی مشهور به بارع بغدادی(۴۴۳-۵۲۴ق). در تمام نسخ این کتاب بسیار ارزشمند که در حقیقت سفینه ای پُربار از اشعاری نایاب است سروده هایی از کسانی چون طغرایی (متوفای۵۱۴)، خیام(۵۱۵)، زمخشری(۵۳۸)، حیص بیص(۵۷۵) و.. دیده می‌شود، در حالیکه با توجه به اینکه ثعالبی خود در سال ۴۲۹ درگذشته است، هرگز نمی تواند این کتاب از وی باشد. همچنین مؤلّف در چند جای کتاب اشعاری از خود آورده است که ما مطلقاً در جای دیگری آن ها را به نام ثعالبی نمی بینیم، ضمن اینکه حَموی در معجم الأباء نیز به این اثر و نام مؤلّّفش تصریح دارد، در برخی از نسخ طرائف الطرف نیز نام حارثی (بارع بغدادی) موجود است.( حارثی، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م: صص۱۵ – ۱۶)
منابع
– آذرنوش، آذرتاش (۱۳۸۷) ، چالش میان فارسی و عربی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
-ــــــــــــــــــ(۱۳۸۶)، دانشنامه زبان و ادب فارسی(مدخل «ثعالبی»)، جلد دوّم، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
– الحارثی، حسین بن محمد (مشهور به بارع بغدادی)، ۱۴۱۸، الطَّرائِف الطُّرَف، تحقیق: هلال ناجی، الطبعه الأولی، بیروت: عالم الکتب.
– رودکی، جعفر بن محمّد(۱۳۱۰)، احوال و اشعار ابوعبدالله جعفر بن محمّد رودکی سمرقندی، جلد دوّم، تهران: کتابخانه ترّقی.