میراث مکتوب – نشست ماهانهٔ مرکز پژوهشی میراث مکتوب که چهارشنبهٔ آخر هر ماه در ساختمان این مرکز برگزار می‌شود، به محفل انس دوستداران فرهنگ و ادب تبدیل شده است. چهارشنبه آخر مرداد ماه نیز نشستی دیگر از این سلسله نشست‌ها برگزار شد. این جلسه به مانند دیدارهای پیشین با استقبال خوبی از سوی دوستداران علم و ادب و میراث کهن روبرو گردید. در این جلسه پس از صرف ناهار، نخست دکتر ایرانی، در خصوص فعالیت های انجام شده مرکز در ماه گذشته سخن گفت. وی با ابراز رضایت از نشست های ماهانۀ میراث مکتوب گفت: این جلسات برای ما برکات زیادی از لحاظ معنوی و مادی به همراه داشته است. ما برگزاری این جلسات را در شرایطی اعلام کردیم که بسیار در مضیقه بودیم و همۀ کارها یا به نوعی تعطیل شده و یا معلق مانده بود و چندان هیجانی در زمینۀ تولید کار نداشتیم. امیدوار بودیم که با برگزاری این جلسات بتوانیم از نظرات هم استفاده کنیم و این نشست ها بتواند خود زمینه ساز فعالیت هایی سازنده برای میراث مکتوب باشد؛ که همین طور هم شد.
دکتر ایرانی با تشکر از لطف دوستان میراث مکتوب گفت: ما از استقبال شما تشویق می شویم. خوشحالیم که با وجود گرفتاری ها و مشکلاتی که مرکز با آن روبرو بود امور طوری مدیریت شد که کارها و هزینه ها به حداقل رسید. دوستانی به ما لطف داشتند و دارند و دوستانشان را در کارهای علمی مرکز شریک کردند. برای مثال از آقای دکتر کیوانی و همچنین از آقای دکتر فرزانه تشکر می کنم. با این روند چشم انداز روشنی را می بینیم و امیدواریم که هر چه زودتر میراث مکتوب بتواند به یاری علاقه مندان به فرهنگ مجموعه هایی را که در دست دارد، به انجام برساند و تلاش هایی که تا به حال صورت گرفته، به ثمر بنشیند.
مدیر عامل مرکز پژوهشی میراث مکتوب، از فعالیت های جانبی مرکز به حاضران خبر داد و گفت: این مرکز همچنین برای رشد جوانان علاقمند و با استعداد امکاناتی را فراهم کرده که به آن افتخار می‌کند. به طور مثال آقای شواربی که جوانی بسیار با استعداد و دانشجوی مقطع لیسانس هستند و بورسیه‌ای را از دانشگاهی در آلمان گرفته بودند موانعی برای رفتن داشتند که با کمک میراث مکتوب بحمدالله رفع شد و قرار است تا چند روز دیگر برای ادامۀ تحصیل به آلمان برود.
ایرانی در خصوص فعالیتهای در حال اجرای مؤسسه گفت: در این مدت که در مضیقه بودیم توانستیم با مدیریتی که صورت گرفت هزینه‌ها را کاهش داده و چاپ‌های افست را به دیجیتال تبدیل کرده و کم کم چاپ کنیم. کتاب نشتر عشق که مجموعه‌ای ۴ جلدی است و هشتاد هزار تومان قیمت زده شده تاکنون بیست دوره چاپ کردیم و نزدیک به ۱۵۰ دوره چاپ شده و خورده خورده به فروش رساندیم. از مزایای این روش، دریافتنِ میزانِ علاقه‌مندی مخاطبان و نیاز بازار به کتاب‌هاست. پیش از این مطمئن نبودیم چه کتابهایی فروش خواهد رفت و چه کتابهایی نه؛ اما حالا که با شمار ۵۰ تا ۱۰۰ به چاپ میرسد نشان میدهد که چه کتابهایی پر طرفدار است. ۴- ۵ کتابی که در ماه اخیر چاپ کردیم یکی مجالس است که با مشارکت و همراهی آقای یحیی شایسته‌منش صورت گرفت؛ دیگری خلاصه الاشعار ( قم و ساوه) که دکتر علی‌اشرف صادقی تصحیح کردند. این کتاب هم با همکاری کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران و آقای دکتر رسول جعفریان منتشر شد. کتاب دیگر شرح المقدمه است که با همکاری آن کتابخانه و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین چاپ شده است.
دکتر ایرانی در راستای همکاری مرکز با مؤسسات و مراکز دیگر، از همکاری میراث مکتوب با مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین سخن راند و گفت: همان طور که دوستان اطلاع دارند میراث مکتوب با مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین تفاهم نامه ای دارد که کتاب های کهن فلسفی و کلامی و موضوعات دیگر را به صورت مشترک چاپ می کند. تا بحال کتاب هایی چون شرح تعرف و شرح المقدمه و چند کتاب دیگر را به صورت مشترک چاپ کرده ایم. کتابهای چاپ مشترک ما با این مؤسسه با آرم میراث مکتوب در دانشگاه های اروپایی و کتابخانه ها توزیع می شود، آن ها از این طریق از فعالیتهای چنین مراکزی در ایران آگاه می شوند.
اکبر ایرانی در خصوص فعالیت های سایت این مرکز نیز گزارش هایی داد و گفت: توفیق داشتیم هفته پیش کل ۵۰ شمارۀ آینۀ میراث را روی سایت بگذاریم که خوشبختانه مورد استقبال قرار گرفت. این مقالات به راحتی قابل جست و جوست. خانم پیری مدیر روابط عمومی مرکز خبر دادند که انشالله تا ۱۵ شهریور نشریۀ گزارش میراث و میراث علمی و ضمایم نشریات نیز آماده شده و روی سایت قرار می گیرد و قابل برداشت برای استفادۀ علاقه مندان است. همین طور توانستیم آمار سایت را در هفته پیش به بیش از ۱۰۰۰ بازدید در روز برسانیم. این آمار، که نشان دهندۀ میزان بازدید و استقبال از یک سایت تخصصی است، بسیار برای ما امیدوار کننده است.
دکتر ایرانی یادآور شد که: میراث مکتوب بزرگداشت کوشیار گیلانی را که منجم و ریاضی دان برجستۀ جهانی است با حضور چند میهمان خارجی، در اسفند ماه سال جاری با دانشگاه رشت برگزار خواهد کرد. این مرکز سه سال پیش همایش میراث علمی و فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی را با حضور ۱۵ میهمان خارجی و ۴۰ سخنرانی، و دو سال پیش همایش میراث علمی غیاث‌الدین جمشید کاشانی را با ۹ میهمان خارجی و جمعا ۳۰ سخنرانی برگزار کرد.
وی اذعان داشت که به لطف خدا، پیوند بین علم و علم دوستان متمول در این مرکز صورت گرفته است و توانستیم دوستداران دانش را دور هم جمع کرده و زمینۀ ترویج و نشر علم را فراهم کنیم. امیدواریم با کمک تلاش ها و همدلی هایی که می شود بتوانیم در مسیری که هستیم موفق باشیم و فعالیت های میراث مکتوب را گسترش دهیم و شاهد کارهای پر رونقی در تولید و پژوهش و نشر کتاب باشیم.
دکتر ایرانی در پایان سخنانش دو خبر تأثرآمیز را به اطلاع میهمانان رساند و گفت: متأسفانه در ماهی که سپری شد درگذشت آقای محمد زهرایی، مدیر نشر کارنامه، را داشتیم. در یادداشتی که نوشتم، قید کردم که ایشان ستون خیمه نشر ایران بود و به نشر ایران به صورت فعلی هویت بخشید. آقای زهرایی کسی بود که کار کتاب را از لحاظ نوع جلد و نوع کاغذ و فونت، هنری کرد. بسیاری از کارهایی که وراق ها در حوزۀ تمدن اسلامی انجام می دادند در ایران با نام آقای زهرایی گره خورده است. خبر دیگر در خصوص از دست دادن دکتر محمد حسن حائری، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه، است که دیوان غالب دهلوی را به تصحیح ایشان در این مرکز منتشر کردیم. برای هر دو عزیز آرزوی غفران الهی داریم.
پس از سخنان دکتر ایرانی، دکتر محمدرضا وصفی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مدیر کل دفتر مجامع، تشکل‌ها و فعالیتهای فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از میهمانان حاضر در جلسه، در خصوص دیجیتالی کردن آثار میراث مکتوب دقایقی سخنرانی کرد و گفت: دیجیتالی کردن آثار در برخی جاها ممکن است به صورت یک مد دربیاید؛ اما این که ما تا چه حد می توانیم کارها را به صورت علمی دیجیتالی کنیم خودش بحث مهمی است. به نظر من مرکزی مثل میراث مکتوب با توجه به حجم گسترده از نسخه های خطی که برای احیا در دست داریم و نیازمند شرح و تفصیل است، می تواند برای رسیدن به الگویی در این خصوص پیشقدم باشد. فرض کنید شخصی علاقمند به خواندن مطلبی است و حین مطالعه نکاتی به ذهنش میرسد و می خواهد آن را درج کرده و با دیگران مطرح کند. اگر امکانی برای ثبت نظرات مختلف وجود داشته باشد بعد از شش ماه خواهید دید که یک کتاب با کلی حاشیه در اختیار داریم که بعد از نگاهی اجمالی توسط فردی آگاه، برای چاپ آماده می شود. یعنی با استفاده از این روش شما یک کتاب را با مجموعه ای از دوستان علاقه مند به اشتراک گذاشته اید. خیلی از دوستان و متخصصان در اروپا و امریکا هستند و امکان دسترسی به ایشان نیست با این کار می توان کار ویژه ای کرد والّا با پیروی از مدل هایی که فقط امکان جستجو را به شخص میدهد انگار شما نیز به نوعی قالب بندی کردید و فقط اجازۀ ارجاع دادن را به مخاطب می دهید. از باب نمونه ما چند نفر از دانشجویان دکتری دانشگاه تهران را انتخاب کردیم تا این کار را در ارتباط با کتب دانشگاهی و پژوهشی مدل سازی بکنند که آیا ما می توانیم در خصوص دیجیتال سازی به الگویی مشخص برسیم یا نه. با برقراری امکان نظر دهی خواهید دید که یک میدان نقد باز کردید برای یک کتاب و الی آخر.
ناصر گلباز، دیگر میهمان این دیدار دوستانه، که در زمینۀ بانک های اطلاعاتی فعالیت کرده و از دست اندر کاران سایت آقا بزرگ است، در پاسخ به پیشنهاد مطرح شده گفت: فرمایش آقای وصفی امکان‌پذیر است. اگر هر کتاب یا نسخۀ خطی به صورت چت روم دربیاید که مخاطبان نظر بگذارند در نوع پیشرفته‌ترش چیزی شبیه به دانشنامۀ ویکی پدیا خواهد شد که ایده آل است. این که هرکس بتواند بدون محدودیت توضیحات و تصحیحات و نظراتش را مطرح کرده و حتی سؤالاتش را بگوید بسیار خوب است اما باید گروهی هم وجود داشته باشد تا هر چند وقت یک بار مطالب جمع‌آوری شده را ویرایش کرده و در نهایت شکل ویراسته و منقح علمی آن را در اختیار همه بگذارند. برای عملی شدن این ایده حتی می توان فراخوان داد تا محققان نظراتشان را در این خصوص بدهند.
پایان بخش مراسم نیز قرائت غزلی از دکتر مصطفی ذاکری بود که توسط خود ایشان خوانده شد.دهمین دیدار دوستانه مرکز پژوهشی میراث مکتوب
دکتر ایرانی با تشکر از لطف دوستان میراث مکتوب گفت: ما از استقبال شما تشویق می شویم. خوشحالیم که با وجود گرفتاری ها و مشکلاتی که مرکز با آن روبرو بود امور طوری مدیریت شد که کارها و هزینه ها به حداقل رسید. دوستانی به ما لطف داشتند و دارند و دوستانشان را در کارهای علمی مرکز شریک کردند. برای مثال از آقای دکتر کیوانی و همچنین از آقای دکتر فرزانه تشکر می کنم. با این روند چشم انداز روشنی را می بینیم و امیدواریم که هر چه زودتر میراث مکتوب بتواند به یاری علاقه مندان به فرهنگ مجموعه هایی را که در دست دارد، به انجام برساند و تلاش هایی که تا به حال صورت گرفته، به ثمر بنشیند.
مدیر عامل مرکز پژوهشی میراث مکتوب، از فعالیت های جانبی مرکز به حاضران خبر داد و گفت: این مرکز همچنین برای رشد جوانان علاقمند و با استعداد امکاناتی را فراهم کرده که به آن افتخار می‌کند. به طور مثال آقای شواربی که جوانی بسیار با استعداد و دانشجوی مقطع لیسانس هستند و بورسیه‌ای را از دانشگاهی در آلمان گرفته بودند موانعی برای رفتن داشتند که با کمک میراث مکتوب بحمدالله رفع شد و قرار است تا چند روز دیگر برای ادامۀ تحصیل به آلمان برود.
ایرانی در خصوص فعالیتهای در حال اجرای مؤسسه گفت: در این مدت که در مضیقه بودیم توانستیم با مدیریتی که صورت گرفت هزینه‌ها را کاهش داده و چاپ‌های افست را به دیجیتال تبدیل کرده و کم کم چاپ کنیم. کتاب نشتر عشق که مجموعه‌ای ۴ جلدی است و هشتاد هزار تومان قیمت زده شده تاکنون بیست دوره چاپ کردیم و نزدیک به ۱۵۰ دوره چاپ شده و خورده خورده به فروش رساندیم. از مزایای این روش، دریافتنِ میزانِ علاقه‌مندی مخاطبان و نیاز بازار به کتاب‌هاست. پیش از این مطمئن نبودیم چه کتابهایی فروش خواهد رفت و چه کتابهایی نه؛ اما حالا که با شمار ۵۰ تا ۱۰۰ به چاپ میرسد نشان میدهد که چه کتابهایی پر طرفدار است. ۴- ۵ کتابی که در ماه اخیر چاپ کردیم یکی مجالس است که با مشارکت و همراهی آقای یحیی شایسته‌منش صورت گرفت؛ دیگری خلاصه الاشعار ( قم و ساوه) که دکتر علی‌اشرف صادقی تصحیح کردند. این کتاب هم با همکاری کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران و آقای دکتر رسول جعفریان منتشر شد. کتاب دیگر شرح المقدمه است که با همکاری آن کتابخانه و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین چاپ شده است.
دکتر ایرانی در راستای همکاری مرکز با مؤسسات و مراکز دیگر، از همکاری میراث مکتوب با مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین سخن راند و گفت: همان طور که دوستان اطلاع دارند میراث مکتوب با مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین تفاهم نامه ای دارد که کتاب های کهن فلسفی و کلامی و موضوعات دیگر را به صورت مشترک چاپ می کند. تا بحال کتاب هایی چون شرح تعرف و شرح المقدمه و چند کتاب دیگر را به صورت مشترک چاپ کرده ایم. کتابهای چاپ مشترک ما با این مؤسسه با آرم میراث مکتوب در دانشگاه های اروپایی و کتابخانه ها توزیع می شود، آن ها از این طریق از فعالیتهای چنین مراکزی در ایران آگاه می شوند.
اکبر ایرانی در خصوص فعالیت های سایت این مرکز نیز گزارش هایی داد و گفت: توفیق داشتیم هفته پیش کل ۵۰ شمارۀ آینۀ میراث را روی سایت بگذاریم که خوشبختانه مورد استقبال قرار گرفت. این مقالات به راحتی قابل جست و جوست. خانم پیری مدیر روابط عمومی مرکز خبر دادند که انشالله تا ۱۵ شهریور نشریۀ گزارش میراث و میراث علمی و ضمایم نشریات نیز آماده شده و روی سایت قرار می گیرد و قابل برداشت برای استفادۀ علاقه مندان است. همین طور توانستیم آمار سایت را در هفته پیش به بیش از ۱۰۰۰ بازدید در روز برسانیم. این آمار، که نشان دهندۀ میزان بازدید و استقبال از یک سایت تخصصی است، بسیار برای ما امیدوار کننده است.
دکتر ایرانی یادآور شد که: میراث مکتوب بزرگداشت کوشیار گیلانی را که منجم و ریاضی دان برجستۀ جهانی است با حضور چند میهمان خارجی، در اسفند ماه سال جاری با دانشگاه رشت برگزار خواهد کرد. این مرکز سه سال پیش همایش میراث علمی و فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی را با حضور ۱۵ میهمان خارجی و ۴۰ سخنرانی، و دو سال پیش همایش میراث علمی غیاث‌الدین جمشید کاشانی را با ۹ میهمان خارجی و جمعا ۳۰ سخنرانی برگزار کرد.
وی اذعان داشت که به لطف خدا، پیوند بین علم و علم دوستان متمول در این مرکز صورت گرفته است و توانستیم دوستداران دانش را دور هم جمع کرده و زمینۀ ترویج و نشر علم را فراهم کنیم. امیدواریم با کمک تلاش ها و همدلی هایی که می شود بتوانیم در مسیری که هستیم موفق باشیم و فعالیت های میراث مکتوب را گسترش دهیم و شاهد کارهای پر رونقی در تولید و پژوهش و نشر کتاب باشیم.
دکتر ایرانی در پایان سخنانش دو خبر تأثرآمیز را به اطلاع میهمانان رساند و گفت: متأسفانه در ماهی که سپری شد درگذشت آقای محمد زهرایی، مدیر نشر کارنامه، را داشتیم. در یادداشتی که نوشتم، قید کردم که ایشان ستون خیمه نشر ایران بود و به نشر ایران به صورت فعلی هویت بخشید. آقای زهرایی کسی بود که کار کتاب را از لحاظ نوع جلد و نوع کاغذ و فونت، هنری کرد. بسیاری از کارهایی که وراق ها در حوزۀ تمدن اسلامی انجام می دادند در ایران با نام آقای زهرایی گره خورده است. خبر دیگر در خصوص از دست دادن دکتر محمد حسن حائری، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه، است که دیوان غالب دهلوی را به تصحیح ایشان در این مرکز منتشر کردیم. برای هر دو عزیز آرزوی غفران الهی داریم.
پس از سخنان دکتر ایرانی، دکتر محمدرضا وصفی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مدیر کل دفتر مجامع، تشکل‌ها و فعالیتهای فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از میهمانان حاضر در جلسه، در خصوص دیجیتالی کردن آثار میراث مکتوب دقایقی سخنرانی کرد و گفت: دیجیتالی کردن آثار در برخی جاها ممکن است به صورت یک مد دربیاید؛ اما این که ما تا چه حد می توانیم کارها را به صورت علمی دیجیتالی کنیم خودش بحث مهمی است. به نظر من مرکزی مثل میراث مکتوب با توجه به حجم گسترده از نسخه های خطی که برای احیا در دست داریم و نیازمند شرح و تفصیل است، می تواند برای رسیدن به الگویی در این خصوص پیشقدم باشد. فرض کنید شخصی علاقمند به خواندن مطلبی است و حین مطالعه نکاتی به ذهنش میرسد و می خواهد آن را درج کرده و با دیگران مطرح کند. اگر امکانی برای ثبت نظرات مختلف وجود داشته باشد بعد از شش ماه خواهید دید که یک کتاب با کلی حاشیه در اختیار داریم که بعد از نگاهی اجمالی توسط فردی آگاه، برای چاپ آماده می شود. یعنی با استفاده از این روش شما یک کتاب را با مجموعه ای از دوستان علاقه مند به اشتراک گذاشته اید. خیلی از دوستان و متخصصان در اروپا و امریکا هستند و امکان دسترسی به ایشان نیست با این کار می توان کار ویژه ای کرد والّا با پیروی از مدل هایی که فقط امکان جستجو را به شخص میدهد انگار شما نیز به نوعی قالب بندی کردید و فقط اجازۀ ارجاع دادن را به مخاطب می دهید. از باب نمونه ما چند نفر از دانشجویان دکتری دانشگاه تهران را انتخاب کردیم تا این کار را در ارتباط با کتب دانشگاهی و پژوهشی مدل سازی بکنند که آیا ما می توانیم در خصوص دیجیتال سازی به الگویی مشخص برسیم یا نه. با برقراری امکان نظر دهی خواهید دید که یک میدان نقد باز کردید برای یک کتاب و الی آخر.
ناصر گلباز، دیگر میهمان این دیدار دوستانه، که در زمینۀ بانک های اطلاعاتی فعالیت کرده و از دست اندر کاران سایت آقا بزرگ است، در پاسخ به پیشنهاد مطرح شده گفت: فرمایش آقای وصفی امکان‌پذیر است. اگر هر کتاب یا نسخۀ خطی به صورت چت روم دربیاید که مخاطبان نظر بگذارند در نوع پیشرفته‌ترش چیزی شبیه به دانشنامۀ ویکی پدیا خواهد شد که ایده آل است. این که هرکس بتواند بدون محدودیت توضیحات و تصحیحات و نظراتش را مطرح کرده و حتی سؤالاتش را بگوید بسیار خوب است اما باید گروهی هم وجود داشته باشد تا هر چند وقت یک بار مطالب جمع‌آوری شده را ویرایش کرده و در نهایت شکل ویراسته و منقح علمی آن را در اختیار همه بگذارند. برای عملی شدن این ایده حتی می توان فراخوان داد تا محققان نظراتشان را در این خصوص بدهند.
پایان بخش مراسم نیز قرائت غزلی از دکتر مصطفی ذاکری بود که توسط خود ایشان خوانده شد.دهمین دیدار دوستانه مرکز پژوهشی میراث مکتوب
گزارش از سهیلا یوسفی
احسان شواربی مقدمخلاصة الاشعار و زبدة الافكار بخش قم و ساوهخلاصة الاشعار و زبدة الافکاردیدار دوستانهدیوان غالب دهلویرسول جعفریانسایت آقا بزرگشرح المقدمه فی الکلامعلی‌اشرف صادقیکتاب مجالسکتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایرانکوشیار گیلانیگزارش مشروح دیدار دوستانه پایان مردادمؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلینمحمد زهرایینشتر عشقیحیی شایسته‌منش