میراث مکتوب – دکتر محسن جعفری مذهب با ارسال یادداشتی به مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب از انتشار «کتابشناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قاره» قدردانی و نکاتی را بیان کرده است.
دکتر جعفری مذهب در این یادداشت می نویسد:
همانگونه که پیشتر گفتم: «کار جناب دکتر نوشاهی یکی از اقدامات ضروری برای پژوهشهای تاریخ چاپ فارسی در ایران بود که باید انجام میشد و انجام شد. برای تاریخ چاپ ابتدا باید میدانستیم چه کتابهایی چاپ شده است که اکنون میدانیم.»
اگر پیشتر نمیتوانستیم فهرست مرحوم مشار را تبدیل به امکان پروژه ای بین المللی و همکارانه نماییم، اینک امکانات فنی کار مهیاست. اینک با پی قرار دادن کار عارف نوشاهی چه میتوانیم و چه باید بکنیم؟
الف: تنقیح و تکمیل جمعی کتاب
۱: ابتدا باید نسخه منقح تری از «کتابشناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قاره» تهیه کنیم. اکنون ضرورتی در چاپ دوباره کتاب نیست، اما باید نمایه ای کامل تهیه و بعنوان ذیل (شاید هم جلد پنجم) منتشر گردد و یا در چاپ دوم به کتاب پیوست گردد.
۲: میتوان نسخه الکترونیکی کتاب را بر سایت میراث مکتوب قرار داد (همچون نسخۀ الکترونیکی فهرست مشار بر سایت کتابخانۀ مجلس)
۳: میتوان امکان تصحیح نادرستی های احتمالی را برای کتابداران و پژوهشگران فراهم آورد.
۴: امکان پشتوانه مشاهداتی را فراهم آورد که کتابهایی که دیده شده با علامتی در کنار مشخص گردد.
۵: امکان پشتوانه مراجعاتی را فراهم آورد. از کتابخانه های فارسی زبان در ایران و کتابخانه های بزرگ خواست، موجودی خود را مشخص کنند تا پژوهشگر بداند نزدیکترین کتابخانه دارای نسخه موجود کجاست.
ب: سوژه یابی و سوژه شناسی
باید سوژه های پژوهشی درباره تاریخ چاپ فارسی استخراج و در اختیار پژوهشگران قرار گیرد:
الزامات نشر، ابزارها، منابع تهیه ادوات نشر، اندیشه ها، تکنولوژیها، مشکلات، اقتصاد نشر، اطلاع رسانی نشر، بازاریابی نشر، ورود کاغذ از کشورهای اروپایی، دستگاههای جنبی برش، پرس، صحافی، هنر و خط و نقش و …، کاغذ و مرکب و مهر و صحافی و … .
پ: پژوهشهای کاربردی و تخصصی
۱: امکان یافتن مراجعه و دسترسی به خود کتابهای چاپ شده در کتابخانه ها و امکان مطالعه تطبیقی کتابها. امکان بررسی کاغذ و واترمارک و مهر خشک؛ امکان بررسی تغییرات خط و فونت و مرکب؛ و موارد هنری و فنی … .
۲: امکان یافتن بررسی آزمایشگاهی و پژوهش در مواد فیزیکی و شیمیایی کتابها.
۳: تهیه انواع نقشه ها برای گستردگی چاپخانه ها در شبه قاره در سده ها و دهه های مختلف، و تولید اطلس چاپخانه های فارسی شبه قاره را کرد.
امید که مرکز پژوهش میراث مکتوب، آغازگر این راه بزرگ باشد.
دکتر جعفری مذهب در این یادداشت می نویسد:
همانگونه که پیشتر گفتم: «کار جناب دکتر نوشاهی یکی از اقدامات ضروری برای پژوهشهای تاریخ چاپ فارسی در ایران بود که باید انجام میشد و انجام شد. برای تاریخ چاپ ابتدا باید میدانستیم چه کتابهایی چاپ شده است که اکنون میدانیم.»
اگر پیشتر نمیتوانستیم فهرست مرحوم مشار را تبدیل به امکان پروژه ای بین المللی و همکارانه نماییم، اینک امکانات فنی کار مهیاست. اینک با پی قرار دادن کار عارف نوشاهی چه میتوانیم و چه باید بکنیم؟
الف: تنقیح و تکمیل جمعی کتاب
۱: ابتدا باید نسخه منقح تری از «کتابشناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قاره» تهیه کنیم. اکنون ضرورتی در چاپ دوباره کتاب نیست، اما باید نمایه ای کامل تهیه و بعنوان ذیل (شاید هم جلد پنجم) منتشر گردد و یا در چاپ دوم به کتاب پیوست گردد.
۲: میتوان نسخه الکترونیکی کتاب را بر سایت میراث مکتوب قرار داد (همچون نسخۀ الکترونیکی فهرست مشار بر سایت کتابخانۀ مجلس)
۳: میتوان امکان تصحیح نادرستی های احتمالی را برای کتابداران و پژوهشگران فراهم آورد.
۴: امکان پشتوانه مشاهداتی را فراهم آورد که کتابهایی که دیده شده با علامتی در کنار مشخص گردد.
۵: امکان پشتوانه مراجعاتی را فراهم آورد. از کتابخانه های فارسی زبان در ایران و کتابخانه های بزرگ خواست، موجودی خود را مشخص کنند تا پژوهشگر بداند نزدیکترین کتابخانه دارای نسخه موجود کجاست.
ب: سوژه یابی و سوژه شناسی
باید سوژه های پژوهشی درباره تاریخ چاپ فارسی استخراج و در اختیار پژوهشگران قرار گیرد:
الزامات نشر، ابزارها، منابع تهیه ادوات نشر، اندیشه ها، تکنولوژیها، مشکلات، اقتصاد نشر، اطلاع رسانی نشر، بازاریابی نشر، ورود کاغذ از کشورهای اروپایی، دستگاههای جنبی برش، پرس، صحافی، هنر و خط و نقش و …، کاغذ و مرکب و مهر و صحافی و … .
پ: پژوهشهای کاربردی و تخصصی
۱: امکان یافتن مراجعه و دسترسی به خود کتابهای چاپ شده در کتابخانه ها و امکان مطالعه تطبیقی کتابها. امکان بررسی کاغذ و واترمارک و مهر خشک؛ امکان بررسی تغییرات خط و فونت و مرکب؛ و موارد هنری و فنی … .
۲: امکان یافتن بررسی آزمایشگاهی و پژوهش در مواد فیزیکی و شیمیایی کتابها.
۳: تهیه انواع نقشه ها برای گستردگی چاپخانه ها در شبه قاره در سده ها و دهه های مختلف، و تولید اطلس چاپخانه های فارسی شبه قاره را کرد.
امید که مرکز پژوهش میراث مکتوب، آغازگر این راه بزرگ باشد.