میراث مکتوب – مؤسسهٔ شرقشناسی سارایوو، یکی از مؤسسات معتبر علمی و پژوهشی کشور بوسنی و هرزگوین به شمار می‌آید که هدف اصلی آن، تحقیق میراث مکتوب آن کشور به سه زبان شرقی عربی، ترکی و فارسی است.
این مؤسسه در سال ۱۹۵۰ میلادی تاسیس و از آن زمان فعالیت هایی برای جمع آوری نسخه های خطی و تحقیق آن آغاز شد. در دهه نود قرن بیستم، گنجینه نسخه های خطی موسسه شرق شناسی سارایوو در برگیرنده ۵۲۶۳ مجلد خطی بود. در این گنجینه، نسخه های خطی آثاری در علوم اسلامی، عرفان و تصوف، فلسفه(و به خصوص در منطق)، ریاضیات، تاریخ، جغرافیا و… نگهداری می‌شد. علاوه بر این، تعداد نسبتاً زیادی از نسخه های خطی آثار ادبی (دیوان‌های اشعار شاعران بوسنیایی و عثمانی یا اشعار پراکنده شاعران مختلف)، آثار منثور و غیره در این گنجینه موجود بود، اما پس از تجاوز خونین به کشور بوسنی و هرزگوین، ساختمان آن زمان مؤسسهٔ شرقشناسی به کلی در آتش سوخت و موجب حسرت فرهنگ‌دوستان و فرهیختگان کشور ما و سراسر جهان شد.
هدف این وحشی‌گری غیرقابل توصیف، از بین بردن هرگونه اثری و شاهدی درباره وجود فرهنگ و تمدن اسلامی در کشور بوسنی و هرزگوین بود و از آن مجموعه بزرگ، تنها ۱۰۸ مجلد خطی شامل ۲۰۳ اثر مستقل برجای مانده است. از آنجا که فهرست‌های قبلی نسخه های خطی مؤسسه در آتش سوخته بود، مسئولان موسسه تصمیم گرفتند تا فهرست جدید نسخه های باقی مانده موسسه شرق شناسی تدوین و منتشر شود.
در فهرست جدید، گزارش ها درباره نسخه ها به فصل های چهارگانه عربی، ترکی، فارسی و بوسنیایی تقسیم شده که تعداد نسخه های خطی فارسی از تعداد ده نسخه تجاوز نمی کند.
دکتر نامیر کاراخلیلوویچ در مقاله‌ای با عنوان «نگاهی به نسخههای خطی فارسی موسسه شرق شناسی سارایوو» که به یاد شادروان ایرج افشار در شماره ۴۶ دوماهنامه گزارش میراث چاپ شده، به تقسیم بندی موضوعی و معرفی مختصر نسخه های خطی فارسی موجود در موسسه شرق شناسی سارایوو پرداخته است. کشف‌الاسرار، اعتقادنامه، رساله در وجود خدا، رساله فی العقائد، رساله نور، بوستان سعدی و نظم، تعدادی از نسخههای خطی فارسی در آن مؤسسه است.
این مؤسسه در سال ۱۹۵۰ میلادی تاسیس و از آن زمان فعالیت هایی برای جمع آوری نسخه های خطی و تحقیق آن آغاز شد. در دهه نود قرن بیستم، گنجینه نسخه های خطی موسسه شرق شناسی سارایوو در برگیرنده ۵۲۶۳ مجلد خطی بود. در این گنجینه، نسخه های خطی آثاری در علوم اسلامی، عرفان و تصوف، فلسفه(و به خصوص در منطق)، ریاضیات، تاریخ، جغرافیا و… نگهداری می‌شد. علاوه بر این، تعداد نسبتاً زیادی از نسخه های خطی آثار ادبی (دیوان‌های اشعار شاعران بوسنیایی و عثمانی یا اشعار پراکنده شاعران مختلف)، آثار منثور و غیره در این گنجینه موجود بود، اما پس از تجاوز خونین به کشور بوسنی و هرزگوین، ساختمان آن زمان مؤسسهٔ شرقشناسی به کلی در آتش سوخت و موجب حسرت فرهنگ‌دوستان و فرهیختگان کشور ما و سراسر جهان شد.
هدف این وحشی‌گری غیرقابل توصیف، از بین بردن هرگونه اثری و شاهدی درباره وجود فرهنگ و تمدن اسلامی در کشور بوسنی و هرزگوین بود و از آن مجموعه بزرگ، تنها ۱۰۸ مجلد خطی شامل ۲۰۳ اثر مستقل برجای مانده است. از آنجا که فهرست‌های قبلی نسخه های خطی مؤسسه در آتش سوخته بود، مسئولان موسسه تصمیم گرفتند تا فهرست جدید نسخه های باقی مانده موسسه شرق شناسی تدوین و منتشر شود.
در فهرست جدید، گزارش ها درباره نسخه ها به فصل های چهارگانه عربی، ترکی، فارسی و بوسنیایی تقسیم شده که تعداد نسخه های خطی فارسی از تعداد ده نسخه تجاوز نمی کند.
دکتر نامیر کاراخلیلوویچ در مقاله‌ای با عنوان «نگاهی به نسخههای خطی فارسی موسسه شرق شناسی سارایوو» که به یاد شادروان ایرج افشار در شماره ۴۶ دوماهنامه گزارش میراث چاپ شده، به تقسیم بندی موضوعی و معرفی مختصر نسخه های خطی فارسی موجود در موسسه شرق شناسی سارایوو پرداخته است. کشف‌الاسرار، اعتقادنامه، رساله در وجود خدا، رساله فی العقائد، رساله نور، بوستان سعدی و نظم، تعدادی از نسخههای خطی فارسی در آن مؤسسه است.
منبع: بساتین