میراث مکتوب- حکیم حاج ملا هادی سبزواری متخلص به «اسرار» یکی از عالمان میراث‌دار بزرگ فکر، اندیشه و حکمت اسلامی و از چهره های حکمت متعالیه در قرن سیزدهم هجری است. این حکیم نامدار از چهره‌های کم نظیر و از معروف‌ترین شارحان و مفسران حکمت متعالیه و عارفی کامل و کم نظیر است که عمر خویش را صرف تهذیب نفس، تحقیق، تحصیل و تالیف در علوم اسلامی کرد.
حاج ملاهادی سبزواری از پرورش یافتگان مکتب حکمی اصفهان است که پس از تحصیل در مشهد به اصفهان می‌رود و از محضر بزرگانی مانند ملا علی نوری، ملا اسماعیل اصفهانی و حاج محمدابراهیم کلباسی در فلسفه، حکمت و فقه کسب فیض می‌کند و پس از مدتی اقامت در مشهد به سبزوار باز می گردد و درآن جا به تدریس، تالیف و تربیت شاگردان می‌پردازد و در اندک مدتی دارای چنان شهرت فراگیری می‌شود که اهل دانش از اقصی نقاط جهان اسلام برای تحصیل نزد او می‌شتابند و شمارشاگردان فاضل وی که بعدها به استادان بنامی تبدیل می‌شوند به بیش از ۷۰ تن می‌رسد. از مهم‌ترین خصایص اخلاقی او اعراض کامل از دنیا، توجه تام به حق، انجام طاعات و تهجد و توسل و تفکر و نشست و برخاست با فقرا و پیگیری احوال آنان و نیز اغتنام تام فرصت و استفاده از وقت را ذکر کرده‌اند. آثار تالیفی فلسفی ملا هادی سبزواری شامل کتاب های مهمی مانند اسرار الحکم، منظومه، شرح منظومه، رسائل فلسفی و حکمی، شرح الاسماء در شرح دعای شریف جوشن کبیر، شرح دعای صباح و شرح اسرار برمثنوی مولوی است.
روز هشتم اسفندماه به نام روز حاج ملاهادی سبزواری نام گرفته است.
تفکر صدرایی
به نظر بیشتر صاحب نظران یکی از معتبرترین و معروف ترین شارحان حکمت صدرایی حاج ملاهادی سبزواری است. ملاهادی سبزواری از جمله شارحان اصلی تفکر صدرایی است. یکی از مواردی که می تواند اوج تعمق و تسلط وی بر فلسفه به خصوص فلسفه صدرایی را نشان دهد، کتاب «منطق منظومه» ایشان است. حاج ملا هادی سبزواری در دیدگاه ها و نظراتش برخی از تفکرات و عقاید ملاصدرا را به نقد و چالش می کشد و گاه دیدگاه متفاوتی دارد و نظرات اختصاصی و مختص به خود را تبیین می کند. حاج ملاهادی سبزواری با وجود این که وضعیت مالی خوبی داشته است، علاقه مند به فلسفه می شود و این علاقه به فلسفه یک علاقه واقعی بود. دوستی و حبی که وی نسبت به این علم داشته باعث شده است او به مناصب دنیوی پشت کند و هیچ گاه مقهور قدرت و شوکت دنیایی نشود.
ساده زیستی
حاج ملاهادی سبزواری مدتی برای تهذیب نفس و ریاضت به صورت ناشناس مستخدم مدرسه علمیه ای در کرمان می شود و ما وقتی این ساده زیستی، وارستگی و شخصیت والای انسانی را در کنار آثار و مکتوبات او می‌گذاریم به شخصیتی متفاوت و قابل توجه برای شرق شناسان و مستشرقین می رسیم. نقل قول های فراوانی از شخصیت های علمی، فلسفی و شرق شناسان درباره این حکیم وجود دارد که از جمله آن می توان به نقل قول «کنت گوبینو» فیلسوف فرانسوی اشاره کرد که درباره حاج ملا هادی سبزواری می گوید: «شهرت او به قدری فراگیر بوده که طلاب زیادی از کشورهای هندوستان، ترکیه و عربستان برای استفاده از محضر درس او به سبزوار سفر می‌کردند و در مدرسه او مشغول تحصیل می شدند.»
غنای تفکر
امروز کتاب ها و مقالات بسیاری درباره آثار حاج ملا هادی سبزواری نوشته شده که هر ساله این مطالعات و پژوهش ها در قالب مقالات چاپ و در همایش های ملی و بین المللی ارائه می شود. شخصیت وارسته و ژرفای اندیشه و تفکر این حکیم و فیلسوف نامی شرق به گونه ای است که تفکر و تعمق در روش استدلالی او امروز در دو حوزه فکری و معنوی به کمک ما می آید. دومین ویژگی مهم روش و مسلک حکیم سبزواری وارستگی او در مقام یک اندیشمند است. به طوری که او هیچ گاه اندیشه متعالی خود را آلوده به مطامع دنیوی و جاه و مقام نکرد و این دو ویژگی شاید مهم ترین رموز جاودانگی اندیشه و تفکر و سلوک این اندیشمند و فیلسوف سبزواری است.
همایش های مختلفی برای معرفی حاج ملاهادی سبزواری در طول سال های متمادی برگزار شده که از مهم ترین نتایج آن زنده شدن نام این دانشمند بزرگ در خراسان رضوی و کشور است.
منبع: میراث آریا