میراث مکتوب- دکتر رسول جعفریان در مقاله «شیعهشناسی در روزگار صفوی» به معرفی یک اربعین حدیث با ارزش پرداخته است.
کتاب «بستان الناظرين في معرفة ائمة الهادین» شامل چهل حدیثی است که نویسنده انتخاب و شرح کرده و ضمن آن سعی کرده است به مسائل مختلفی که به تشیع و اعتقادات صحيح او مربوط میشود بپردازد.
در واقع، کتاب بستان الناظرين را میتوان اثری در معرفی شیعه و ویژگیهای آن دانست. این اثر که در سال ۱۱۱۹ – ۱۱۲۰ نوشته شده و مجموعاً در۳۱۰ فریم یعنی ۶۱۶ صفحه سامان یافته، دارای خطی بسیار زیباست.
نویسندۀ این اربعین، براساس آنچه در خاتمه آمده، محمد یوسف بیکاست و کاتب نسخه که یادداشتی هم در پایان نوشته، خود را محمد بن فضل الله الحسینی الموسوی الجهرمی یاد کرده و مؤلف را که مخدوم خود دانسته محمد يوسف بیکا نام برده است.
رسول جعفریان پیش از این، از این نویسنده، اثری با عنوان رساله در پادشاهی صفوی منتشر کرده است. (مجلس، ۱۳۸۷) نام وی در آن کتاب محمد يوسف ناجی آمده و گفته شده که اصلش گرجی بوده است. در مقدمهای که جعفریان بر آن کتاب نوشته، آورده که وی کتاب اربعینی دارد که مشخص نیست مانده است یا خیر، اما اکنون معلوم میشود که مانده و همین کتابی است که او در مقالۀ جدیدش آن را معرفی کرده است.
در ابتدای کتاب، از این اثر با عنوان «اربعین، موسوم به بستان النظارين في معرفة أئمة الهادین در تعریف ائمه طاهرین» یاد شده و روش مؤلف آن است که متن حدیث را به ترتیب یک تا چهلم میآورد و ترجمه میکند و سپس به بیان نکاتی که میتوان از آن برداشت کرد میپردازد. در این ضمن گاه دهها حدیث دیگر ضمن شرح حدیث اصلی آورده میشود.
جعفریان این اثر را به جهت دیدگاههای تازه و شرحهای نوی که درباره برخی مسائل داده است، برخی نکات تاریخی مربوط به روزگار مؤلف، اشعار بیشمار و قابل توجه از جهت حفظ ادبیات عامه مذهبی، و فهرست بلند منابع و مآخذی که در این کتاب از آنها نقل شده است، حائز اهمیت و با ارزش میداند.
متن کامل این مقاله را که در شماره 173 مجله آینه پژوهش به چاپ رسیده است در اینجا میتوانید ببینید.
گفتنی است است «آینه پژوهش» دوماهنامۀ نقد کتاب، کتابشناسی و اطلاعرسانی در حوزه فرهنگ اسلامی است که به صاحبامتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مدیرمسئولی محمدتقی سبحانی و سردبیری محمدعلی مهدویراد منتشر میشود.