میراث مکتوب- زبان فارسی دری، که پس از ظهور اسلام و افول زبان پهلوی رو به بالندگی گذاشت، از همان دوره آغازین حیات خود، در قلمروی بس فراختر از محدوده جغرافیایی ایران امروز رواج یافت. مسلمانان ایرانی فارسی زبان، که انگیزه بازرگانی یا سیر آفاق و انفس و یا مقاصد دیگر به سند و هند و چین و ماچین و ژاپن و اندونزی و مالزی سفر کردند یا در این سرزمین ها رحل اقامت افکندند، در گسترش قلمرو این زبان و آموزش آن به بومیان سهیم گشتند. تدوین تاریخ این گسترش و تدوین اطلس تاریخی قلمرو فرهنگی این زبان ـ به تعبیر حافظ، قند پارسی که حدیثی سحر فریب دارد ـ کار شایسته و باسته ای است که، هر چند دیر شده، باید بدان دست زد تا مقدمه ای گردد برای اندیشیدن درباره راه های نفوذ آن در ساحات و جوامع فرهنگی گسترده تر.
این مقدمه مقاله ای است با عنوان «طرح تدوین اطلس تاریخی زبان و ادب فارسی»، که حسن حبیبی آن را در شماره اخیر نامه فرهنگستان به چاپ رسانیده است. هدف از اجرای این طرح تدوین اطلس تاریخی قلمرو زبان و ادب فارسی است به منظور آشنایی با جغرافیای جهانی این زبان و گستره و دامنه نفوذ آن طیّ حیات آن. بنابراین موضوع طرح بررسی دوره های تاریخی قلمرو این زبان است از ابتدای حضور در عرصه جغرافیایی جهات تا زمان حاضر و دوره بندی فعالیت های آن و نیز رتبه بندی آن در جمع زبان هایی که در هر یک از مناطق و عرصه ها بدان ها تکلم می شده است یا می شود. بدین سان معلوم می شود که در هر دوره، زبان فارسی زبان اول یا دوم و یا صرفاً زبان فرهیختگان و جهانگردان و بازرگانان کدام خطه ها بوده است.
سایر مقالاتی که در این شماره به چشم می خورد، عبارت است از:
مقدمه ای بر تاریخ نقد ادبی (نقد شعر عربی): احسان عباس، ترجمه موسی اسوار
دو سوء تفاهم در بحث نظریه های ادبی: سعید رضوانی
نگاهی دیگر به بیتی معروف از حافظ: ایرج امیرضیائی
مقایسه دو چهره داستانی در ادبیات کودکان: «مجید» و «نیکلا»: بهاره بهداد
واژه های نادر و ویژگی های دستوری یک متن فارسی یهودی: منصور معتمدی
درباره حالات و مقامات م. امید: سعید رضوانی
بازنگری ترجمه ای فارسی از قرآن مجید: مسعود قاسمی
شیطان و اهریمن: کتایون مزداپور، مینا سلیمی
رسالۀ الغفران در قرائت نیکلسون خاورشناس: عایشه بنت الشاطی، ترجمه مهدی علیانی مقدم
واژه گزینی و دانش زبانی: محرم اسلامی، سمانه ابهری، صفورا فدایی زادهنامۀ فرهنگستان (دوره دوازدهم- شماره سوم) ـ پاییز ۹۰؛ به صاحب امتیازی فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ مدیرمسئول: غلامعلی حدّاد عادل؛ سردبیر: احمد سمیعی (گیلانی)؛ قطع وزیری؛ ۲۰۰ صفحه؛ ۲۵۰۰۰ ریال
این مقدمه مقاله ای است با عنوان «طرح تدوین اطلس تاریخی زبان و ادب فارسی»، که حسن حبیبی آن را در شماره اخیر نامه فرهنگستان به چاپ رسانیده است. هدف از اجرای این طرح تدوین اطلس تاریخی قلمرو زبان و ادب فارسی است به منظور آشنایی با جغرافیای جهانی این زبان و گستره و دامنه نفوذ آن طیّ حیات آن. بنابراین موضوع طرح بررسی دوره های تاریخی قلمرو این زبان است از ابتدای حضور در عرصه جغرافیایی جهات تا زمان حاضر و دوره بندی فعالیت های آن و نیز رتبه بندی آن در جمع زبان هایی که در هر یک از مناطق و عرصه ها بدان ها تکلم می شده است یا می شود. بدین سان معلوم می شود که در هر دوره، زبان فارسی زبان اول یا دوم و یا صرفاً زبان فرهیختگان و جهانگردان و بازرگانان کدام خطه ها بوده است.
سایر مقالاتی که در این شماره به چشم می خورد، عبارت است از:
مقدمه ای بر تاریخ نقد ادبی (نقد شعر عربی): احسان عباس، ترجمه موسی اسوار
دو سوء تفاهم در بحث نظریه های ادبی: سعید رضوانی
نگاهی دیگر به بیتی معروف از حافظ: ایرج امیرضیائی
مقایسه دو چهره داستانی در ادبیات کودکان: «مجید» و «نیکلا»: بهاره بهداد
واژه های نادر و ویژگی های دستوری یک متن فارسی یهودی: منصور معتمدی
درباره حالات و مقامات م. امید: سعید رضوانی
بازنگری ترجمه ای فارسی از قرآن مجید: مسعود قاسمی
شیطان و اهریمن: کتایون مزداپور، مینا سلیمی
رسالۀ الغفران در قرائت نیکلسون خاورشناس: عایشه بنت الشاطی، ترجمه مهدی علیانی مقدم
واژه گزینی و دانش زبانی: محرم اسلامی، سمانه ابهری، صفورا فدایی زادهنامۀ فرهنگستان (دوره دوازدهم- شماره سوم) ـ پاییز ۹۰؛ به صاحب امتیازی فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ مدیرمسئول: غلامعلی حدّاد عادل؛ سردبیر: احمد سمیعی (گیلانی)؛ قطع وزیری؛ ۲۰۰ صفحه؛ ۲۵۰۰۰ ریال
معرفی نشریه از زکیه بیات