ميراث مكتوب: دكتر علي رواقي درنشست بررسي مشكلات تصحيح شاهنامه گفت: شاهنامه از نظر محتوايي در حقيقت هويت ملي ايرانيان است و زندگي نامه مردم ايران است.
وي در اين نشست كه روز دوشنبه 26 تيرماه 84 برگزار شد ، افزود:اگر بخواهيم چاپ هاي انتقادي را نام ببريم ،فكر نمي كنم كه از شمار انگشتان يك دست فراتر رود و شايد كمتر، يعني ما چند چاپ از شاهنامه داريم كه انتقادي است و بقيه چاپ هاي شاهنامه، چاپ هايي بوده كه يا با استفاده از چاپ هاي پيشين فراهم شده و در آن دست برده اند و بعضي از اين چاپ ها هم مثل چاپ مسكو كه شايد نخستين چاپ انتقادي شاهنامه باشد و از سال 1950 – اگر اشتباه نكنم- آغاز شده، اين تا الان يكي از كامل ترين متن شاهنامه اي است كه بصورت انتقادي چاپ شده، چون چاپي كه آقاي استاد خالقي مطلق آغاز كرده اند ،هنوز به پايان نرسيده و 6 مجلدش از چاپ درآمده، به هر صورت 5 جلدش را من داشتم و استفاده كردم. دستنوشته هاي شاهنامه متعدد است و اغلب هم مي شناسيد، تاريخ هايي كه دارد، اگر نسخه فلورانس درست باشد 614 تا 850 حدوداً 844 ـ شايد 849- حتي نسخه پاريس كه اساس كار مُل بوده، متاسفانه به دلايل مختلفي يك گسل فرهنگي پيدا مي شود، دليل را هم عرض مي كنم، براي آماده سازي متن شاهنامه اين گسل فرهنگي ما ،بين آغاز قرن پنجم يعني دوره تمام شدن شاهنامه است تا قرن هفتم كه نخستين متن شاهنامه را داريم. اين گسل فرهنگي به دلايل اجتماعي ـ سياسي پيدا مي شود. يعني بعد از اينكه شاهنامه شروع شد، موافق طبع بسياري از كساني كه در آن روزگار بودند ،نبود، به دليل اينكه شاهنامه از نظر محتوايي در حقيقت هويت ملي ايرانيان است و زندگي نامه مردم ايران است ،طبعا اين كتاب، موافق پادشاهاني مثل حتي محمود غزنوي و بدتر از آن اگر بخواهيم برويم جلوتر، سلجوقيان به هيچ وجه نبود ،براي اينكه اينها همه شان جيره خوار خوان خليفه بغداد بودند و طبعاً خليفه بغداد نمي خواست كه هويت ايراني آنچنان كه بايد جلوه كند.
وي همچنين گفت: من تصور مي كنم غلبه علوم نقلي بر علوم عقلي سبب نبودن نسخه هايي از شاهنامه در اين دوره شد، يعني با آمدن و شكل گرفتن و تقويت نگرش هاي بزرگاني مثل امام محمد غزالي طبعاً ديگر جايي براي شاهنامه وجود نداشت. حالا بحث اجتماعي ـ تاريخي هم يك بحث جداگانه است، اما فقط و فقط اين شاهنامه خواني كافي براي زنده نگه داشتن صورت درست نسخ و دستنوشته هاي شاهنامه نيست، براي اينكه فاصله زماني آغاز قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم يكي از سخت ترين دوره هاست براي ايران. سخت ترين دوره از نظر سياسي ـ اجتماعي ،به دلايل مختلف كه از جمله تغيير زباني و تغييرات زباني تا قرن 4 و حتي تا پايان پنجم ،تقريباً گونه هاي زباني حركت همساني داشتند و يا در هر حوزه اي از اين خرد ملوك طوايفي هايي كه بعد از آمدن تازيان به ايران شكل گرفته بود ،براي خودشان زندگي مي كردند. حوزه ها كوچك شده بود و حوزه هاي زباني پيدا شده بودند كه اين حوزه هاي زباني، زبان حوزه خودشان را به كار مي گرفتند كه در ترجمه هاي قرآن قوياً مشخص است كه وارد آن نمي شويم ،اما نسخه هاي شاهنامه از اينجا به بعد دستخوش تحريف و تصريف مي شود، براي اينكه واژه ها كم كم از بين رفته اند و واژه هاي حوزه خراسان شناخته مي شوند.
دكتر علي رواقي تاكيد كرد: ما هنوز در ايران نتوانسته ايم يك متن منقح از شاهنامه را با روش علمي آماده كنيم. اين كار را اگر مركز ميراث مكتوب مي-خواهد بكند يا دستگاه ديگر اين گوي و اين ميدان، منتها مشكل بزرگ ،كمبود و نبود پژوهشگر است .امروز ديگر كسي كه مي خواهد در يك رشته اي كار بكند بايد تخصص كامل در آن زمينه پيدا بكند. به عقيده من اگر اين دفتر مي خواهد كاري بكند بايد جلساتي بگذارد، دانشجويان را آماده كنيم در زمينه هاي مختلف. يكي از باب متن شناسي شاهنامه، يكي اساطير شاهنامه، يكي فرهنگ و واژگان شاهنامه و داستان هاي شاهنامه، مگر كار كم است در حوزه شاهنامه، كدام يك از اينها انجام شده. بايد يك عده پژوهشگري كه با واژگان شاهنامه آشنا باشند و واژگان هم عصر فردوسي را هم بشناسند.