بحور الالحان، آخرین و شاید برجسته‌ترین اثری باشد که در دورۀ قاجار، دربارۀ نسبت ادبیات و موسیقی تألیف شده است. فرصت الدولۀ شیرازی سال ها مطالعه و مشاوره با اساتید این فن و بررسی در رشتۀ موسیقی و بهره جستن از کتب موسیقی قدما و تلفیق آن با عروض، به واسطۀ تسلطی که مؤلف بر ادبیات کلاسیک و اوزان و بحور داشت، کتابی را پدید آورد که رابطۀ شعر و موسیقی را از نظر وزن به بهترین نحوی بیان داشته است.
خلق این اثر نشان دهندۀ عشق او به هنر اصیل موسیقی ایرانی و معاشرت او با اساتید درجه اول این فن بود. وی که خود شاعر و صاحب قریحه و کاتب دیوانی قطور از اشعار است، در مقدمۀ جامعی که با استفاده از کتب متقدمان بر کتاب بحور الالحان نوشته، سعی داشته رابطۀ موسیقی و شعر را از لحاظ وزن بیان کند و به طور خلاصه اسامی دستگاه ها و گوشه های آواز ایرانی را معرفی نماید و با گزینش زیباترین اشعار متقدمان به سلیقۀ خود از حدود چهل شاعر (سعدی، حافظ، خیام، جامی و …) و تخصیص هر شعر به دستگاه یا آوازی معین، جُنگی بدیع و دفتری لطیف فراهم آورده است.
البته بحور الالحان جُنگی از اشعار مناسب با موسیقی نیست، بلکه کلیاتی از علم نظری موسیقی ایرانی را فراهم آورده و به بازگویی آرای قدما نیز پرداخته است. در این اثر اسامی دستگاه ها و آوازها، شأن نزول، وقت اجرا و خواص معنوی هر دستگاه یا آواز در حد توان و امکان شرح داده و از توضیح ایقاع و ادوار وزنی نیز غافل نبوده است. از آن جا که مرحوم فرصت خود شاعری حرفه ای و پرکار بوده ، اوزان و ادوار را با توجه به علم عروض به خوبی می شناخته است.
بحور الالحان اولین بار در سال ۱۲۹۳ قمری در بمبئی چاپ شد و ده سال بعد که فرصت‌الدوله به تهران آمد و با شاگرد برگزیده مکتب میرزا عبدالله فراهانی، مهدی صلحی (منتظم الحکماء) دوست و همنشین شد، بخش دیگری به آن افزود.
بحور الالحان هچنین در سال ۱۳۴۵ در تهران به کوشش علی زرین قلم به چاپ رسید. روانشاد زرین قلم مقدمه‌ای کوتاه بر آن نوشت و از روی نسخۀ چاپ سنگی آن را افست کرد.
در کتاب حاضر نیز لیما صالح رامسری تلاش کرده است با ویرایش جدید و افزودن اصلاحات و اضافات و کامل کردن واژه نامۀ آخر به چاپ مجدد این کتاب اقدام کند. در این چاپ بعضی ابیات و برخی کلمات مهجور و بعضی عبارات دشوار عربی و برخی لغات و اصطلاحات که در تداول عامه آواز امروزین نازیبا به نظر می آیند توضیح داده شود.
بحور الالحان (در علم موسیقی و نسبت آن با عروض) اثر فرصت الدولۀ شیرازی به انضمام نظریۀ موسیقی از کتاب «دریای کبیر» به اهتمام لیما صالح رامسری در ۳۷۲ صفحه، قطع وزیری به بهای ۱۷۰۰۰۰ ریال از سوی نشر معین منتشر شده است.