كتاب و مقاله مانند كالاي تجاري خريد و فروش مي شود
در ابتدای این نشست دکتر فاتخی‌نژاد که دبیری نشست را بر عهده داشت، با انتقاد از مقاله سازی و پایین بودن سطح کیفی آثار بیان کرد: در روزگاری زندگی می کنیم که آفت های بسیاری جامعه فرهنگی مان را تهدید می‌کند. در این روزگار کتاب، مقاله و رساله مانند کالای تجاری خرید و فروش می‌شوند و این بیماری در دانشگاه‌ها هم رسوخ کرده و بسیاری که باید نامشان را استادنما یا محقق‌نما بگذاریم. چه بسیار رساله هایی که نوشته می شوند و سرقت ادبی‌اند و روز به روز هم تعدادشان روبه فزونی است.
وی در ادامه از مسئولان خانۀ کتاب درخواست کرد که جلساتی در این راستا برگزار کنند و افزود: در چنین شرایطی است که دکتر شریف العسکری با تلاش بسیار و با بهره گیری از اصول روشمند این کتاب ارزشمند را تصحیح که توسط مرکز نشر میراث مکتوب به چاپ رسید.
ارزش هاي گوناگون كتاب ترويح الارواح
سپس، دکترمحمدصالح شریف العسکری سخنانش را دربارۀ شخصیت مؤلف، ارزش و ماهیت کتاب و پژوهش آن آغاز کرد و گفت: مؤلف این فرهنگ از دانشمندان ایرانی و محقق ذوالفنون بوده که در فقه و اصول در دورۀ خود استادی صاحب کرسی بوده است. این شخصیت کتاب های فراوان نوشته است از جمله کتاب ترویح.
وي این اثر را از جنبه‌های گوناگون دارای ارزش‌های متفاوت دانست و توضیح داد: در وهله اول این کتاب دارای ارزش‌های ملی، ایرانی و تاریخی است و گاهی هم ارزش فراملی دارد و از بعدی دیگر دارای ارزش علمی در دوران معاصر است..
مصحح کتاب ترویح‌الارواح فی تهذیب الصّحاح افزود: جمع آوری واژگان زبان عربی از قرن دوم تا دوازدهم به سه شکل انجام می شد که یک حالت آن به صورت کتاب، رساله‌ها و موضوعات خاص بوده است و صورت دوم نیز با نوشتن کتاب‌های قطور شکل می‌گرفته است که همه مطالب را در آن جمع می‌کردند و اغلب به صورت لغتنامه یا قاموس بوده است.
به گفتۀ دکتر شریف العسکری این روش‌ها با مشکلاتی همراه بود از آن جهت که وقت کش بود و نیاز به جست‌وجوی زیاد در کتاب‌ها داشت و مستلزم صرف زمان زیادی می شد، برای دانشمندان آزاردهنده بود. ضمن آنکه فضای علمی همواره در انتظار فردی بود که این مشکل را حل کند و در نهایت این کاستی به دست زنجانی مرتفع شد و وی به عنوان نخستین دانشمندی بود که به عرصۀ پالایش لغتنامه و ارائه این فرهنگ تخصصی وارد شد..
این دانشمند ایرانی کاری به‌واقع تخصصی انجام داد که به نام ایران ثبت شد و به نوعی پیشتازی ایرانی‌ها در عرصه فرهنگ‌نگاری تخصصی را رقم زد و این مساله ارزش ملی کتاب را به وجود آورد.
این استاد دانشگاه سپس به روش تصحیح کتاب ترویح اشاره کرد و گفت: این کتاب را با نسخه های مختلف مقایسه کردم. هر چهار چاپ دیگر آن حدود 150 غلط داشت، ولی نسخۀ زنجانی از صحاح نسخۀ تقریباً کم اشکالی بود و نسخه ای که من از اثر زنجانی داشتم، اشتباهات دیگر نسخ را نداشت و مشخص شد که نسخه صحیحی به لحاظ تاریخی است. به لحاظ ارزش علمی نیز می‌توان گفت که این فرهنگ جزو منابع مهم عربی است که حدود 180 کتاب درباره آن نوشته شده است و مسلما ارزش علمی آن از ارزش تاریخی‌اش به دست می‌آید، به طوری که از قرن هفتم تا دوران معاصر این کتاب ارزش به روز بودن را داراست و اگر امروز دانشمندی بخواهد از این منبع استفاده کند، مانند آن است که یک لغتنامه به روز در چند قرن پیش نوشته شده است.
دکتر شریف‌العسکری در ادامه یادآور شد: 6 نسخه از این اثر را در ایران یافتم که قدیمی‌ترین آنها مربوط به قرن هفتم هجری بود که آن را به عنوان نسخه مادر قرار دادم و با برخی دیگر تطبیق دادم و بر علمی بودن این کتاب بسیار دقت نظر داشتم. زنجانی در مقدمۀ این کتاب می گوید که کتاب دیگری به اسم تحریر دارد.
زحمات بسيار مصحح در تصحيح كتاب
در ادامۀ این جلسۀ نقد دکتر محمدحسین حیدریان ضمن تقدیر از کار دکتر شریف العسکری در تصحیح کتاب «ترویح الارواح فی تهذیب الصّحاح (معجم مهذَّب الصّحاح)» تصریح کرد: با اشتیاق و به طور پیوسته و کلمه به کلمه این کتاب را خواندم و آنچه برای آن نوشتم، تحسین جنبه‌های گوناگون و ارزشمند کار استاد عسکری بود. تا جایی که دریافتم یک واژه از چشم ایشان نیفتاده است. این کتاب برای بهره‌گیری نوآموزان و محققان و دسترسی آنان به لغت فراهم آمده است.
وی با توضیحاتی دربارۀ تصحیح این کتاب گفت: مصحح در پیشوایی زنجانی در زمینۀ پیرایش و آثارش بر پایۀ منابع موجود و چگونگی کار خود بر روی شش نسخۀ در دسترس از ترویح الارواح به اندازۀ بسنده سخن گفته است.
وی ادامه داد: با مروری که بر این اثر داشتم، دریافتم که این کتاب بسیار کم غلط است و همچنانکه همه می‌دانیم فرهنگ‌نویسی عربی کار مشکلی است و دقت‌نظر استاد شریف‌العسکری و منابع مورد استفاده‌شان قابل تحسین و تمجید است.
واژه‌نامه ترویح‌الارواح فی تهذیب الصّحاح از شهاب‌الدین محمود بن احمد بن بختیار زنجانی (م 656 ه. ق) نخستین تلخیص در زمینۀ فرهنگ-نویسی عربی است که از کتاب ارزشمند «صحاح» نوشتۀ ابونصر اسماعیل‌بن‌حمّاد جوهری صورت گرفته است. زنجانی، واژگانی را نیز بدان افزوده است.
واژه‌نامۀ عربی ترویح‌الارواح علاوه بر مقدمه، در دو مجلّد نگاشته شده است؛ جلد اول مشتمل بر 18 باب است و جلد دوم 10 باب دارد. این اثر به کوشش محمدصالح شریف‌العسکری تصحیح و از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب در سال 1390 و در یک مجلد منتشر شده است.
گزارش تصويري اين نشست را اینجا ببينيد.