میراث مکتوب – کتاب گیاهداروها نوشتۀ مهدی بهخیال (در 157 صفحه) با پیوستِ تصاویر علمی گیاهان (در 25 صفحه) به صورت رنگی در قطع رقعی توسط نشر رایین منتشر شد.
این کتاب در دو بخشِ کلی، با سرفصلهای گیاهداروهای بیماریها (از سر تا پای)، و معرفی و خاصیت یكصد گیاه با فهرست الفبایی تنظیم شده است. مؤلف در بخشِ پایانی کتاب، نمایگان اثر را استخراج و در پنج بخش تفکیک کرده است. این پنج بخش شامل فهرست گیاهداروهای بیماریها، فهرست الفبایی یكصد گیاه (با برابرهای لاتین)، نامنامه (كسان و جایها)، نامهای لاتین گیاهان و كتابنامه (منابع كتاب) میشود.
نویسنده در مقدمۀ اثر، دربارۀ انگیزۀ نگارش کتاب مینویسد: «ماجرا برمیگردد به چند سال پیش، که بنا به توصيۀ نویسندهای شوریدهحال و علاقهمند به فرهنگ عامۀ همدان به این حیطه وارد شدم. ايشان که در ضمن پژوهشهای متنوع خود، یادداشتهایی در زمینۀ گیاهان بومی همدان نیز فراهم آورده بود، به سبب پراکندگی یادداشتها، پیشنهاد داد تا در تدوین و ويرایش این یادداشتها یاریاش کنم. در جریان اصلاح، بازبینی و تدوینِ کار و گستردهتر شدن دامنۀ تحقیقات، اشکالات و اغلاط كتاب آشکار شد؛ تا آنجا كه عنوان “گياهان بومي همدان” را مناسب محتوای اثر ندانستم؛ چرا كه به گمان ايشان، یا به علت تعلق خاطرش به همدان، در توضیح هر گیاه نوشته بود: «گياهي كه در الوندكوه بسيار ميرويد، اين گياهِ مفيدِ سنتي در كهن شهرِ تاريخي همدان و… «در حالی که رُستنگاه فلان گیاه نه همدان، که هند، چین، مصر و یا کشورهای دیگر بوده است. پس از اصلاح مواردی از این دست و سر برآوردن اشتباهاتی دیگر، یقین شد که كار، اصلاحناشدني است. از جانب دیگر، آن جناب هم با تغييرات عمدۀ کتاب موافقتی نداشتند. اما وسوسۀ تدوین چنین کتابی همواره با من بود، تا اینکه سرانجام با منبع قرار دادن قانون شيخالرئيس ابوعلیسينا، کتاب حاضر فراهم آمد…»
نکتۀ قابل توجه و با اهمیت کتاب، روشمندی اثر است که به نوشتۀ مؤلف، بر اساس پیشنهاد دكتر پرویز اذكائی (سپیتمان) در دو بخش تنظیم شده. در بخش نخست از بیماریها (از سر تا پای) و گیاهانی كه برای آن بیماری مفید بوده است نام برده شده، سپس توضیحاتی مختصر در مورد هر گیاه داده شده است. در بخش دوم برحسب حروف الفبای فارسی، یکصد گیاه دارویی كه اشهر و دارای مواد مؤثر و با ارزشی بوده، انتخاب کرده سپس با مختصر جزئیاتی از تاریخچه، كاربرد، خاصیت و شیوۀ استفاده از آن را به موجزترین شکل بیان کرده است. وی در مورد این تقسیمبندی مینویسد: «بیان ویژگیهای کامل گیاهان بوده که ذکر برخی از آنها در بخش نخست غیرضروری مینمود…»
همچنین مؤلف شیوۀ استفاده از داروها را متذکر شده و به صورتهای مختلفِ استفاده از آنها چون جوشانده، دَمکرده، مخلوط، گرد، افشره، قرص، ضماد، شیاف و مرهم اشاره کرده است. و نیز برای آشنایی و بهرۀ افزونتر خوانندگان در بخش پایانی کتاب، تصاویر علمی گیاهان را بر اساس شمارۀ مدخلهای بخش دوم ضمیمه کرده است.
بهخیال، مهدی، گیاهداروها (كاربرد درماني گياهان به انضمام تصاوير رنگی)، همدان، رایین، 182 صفحه، قطع: رقعی، بها: 120000 ریال، 1394.