میراث مکتوب – اسناد وقایع نایب حسین کاشانی در خوربیاناک به کوشش سید علی آلداود از سوی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی به چاپ رسید.
خوربیابانک به دلیل داشتن فاصلة طولانی با کاشان بهترین گریزگاه نیروهای یاغی کاشان بوده و به همین سبب پناهگاه نایب حسین و یارانش شده است. وی به همراهی یاغیانی که در حدود 750 نفر بودهاند، 4 بار به خوربیابانک یورش آورده، نخستین بار در سال 1327ق و آخرین بار در 1330ق بوده است در مدت این چهار سال مردم بینوای این منطقه مورد تعرّض، غارت و تجاوز شده و به آوارگی افتادهاند. از یادگارهای این ایام تلخ اسناد، مدارک و روایاتی است که در کتاب «نایب حسین کاشانی در خوربیابانک» توسّط سیدعلی آل داوود تالیف و تدوین شده است.
اثر حاضر حاوی یازده فصل است:
فصل اوّل: شامل دو بخش است: در بخش اول منابع و مآخذ موضوع معرّفی، بررسی و ارزیابی شده و به مهمترین مآخذ مختصراً اشاره شده است. بخش دوم گزارشی است در باب پیشینة نایب حسین و نیاکان او.
فصل دوم: گزارش کارها و یورشها و اعمال ددمنشانه نایب حسین و ماشاء الله خان در کاشان و روستاها و شهرهای نزدیک به آن چون اردستان، قمصر و نطنز و بسیاری از آبادیهای منطقه وسیع مرکزی ایران است.
فصل سوم: حاوی دو بخش است: بخش نخست گزارش یورشهای نایب حسین و فرزندان و اتباع و افراد همراه او به ناحیة خوربیابانک و روستاهای آن منطقه و شرح فجایع اعمال آنان در آنجا در بین سالهای 1327-1330ق است. در بخش دوم این فصل حوادث سالهای پایان قدرت نایب حسین و ماشاء الله خان گزارش شده، در این سالها نایب حسین به تدریج زمام کارها را به دست ماشاء الله خان سپرده و خود در حاشیه به سر میبرد. این بخش با شرح دستگیری و اعدام آن دو و چند تن از سرکردههایشان پایان میپذیرد.
فصل چهارم: مشتمل بر هشت مقاله در معرّفی و نقد کتابهایی که در دهههای اخیر در باب نایبیها نوشته شده است.
فصل پنجم: تاریخچه مختصر وقایع خور و بیابانک در عصر ناامنی است یعنی دورة هرج و مرج پس از خروج یاغیان کاشان تا کودتای سال 1299ش.
فصل ششم: اسناد واقعة نایب حسین و ماشاء الله خان موجود در کتابخانة مجلس به انضمام برخی از نامهها و اسناد منتشر نشده سازمان اسناد ملی ایران و چند مرکز دیگر که ذیل هر قسمت منابع آن ذکر شده است. جمعا این فصل حاویِ 365 نامه و سند است.
فصل هفتم: اسناد خانوادگی، حاویِ اسناد مجموعة شخصی نگارندة کتاب. و آنها نامههای و اسنادی است که از بین اوراق بازمانده از پدربزرگ و پدرِ مولف (سید علی آل داوود) استخراج شده و کلا مشتمل بر 55 سند و نامه است.
فصل هشتم: متن اصلیِ فتحنامة نایبی سرودة منتخب السادات که بر اساس نسخة خطّی منحصر به فرد آن تصحیح شده و مقدمهای بر آن افزوده شده است.
فصل نهم: گزیدة فتحنامة ساختگی، بخش کوتاهی است از منظومة فتحنامه که دو دهه پیش به نام منتخبالسادات به چاپ رساندهاند. اما اکثر ابیات آن را کسانی از شاعران معاصر سروده و در آن وارد ساخته و چاپ کردهاند.
فصل دهم: ضمائم کتاب و مشتمل بر سه ضمیمه است: اول: ماجرای یورشهای نایب حسین به خوربیابانک. دوم: ماجرای اختناق کاشان در انتخابات دورة ششم مجلس شورای ملی در کاشان. سوم: فهرست اموال منقول و غیر منقول ماشاء الله خان بر اساس رسالة موجود در سازمان اسناد ملی ایران.
فصل یازدهم: تصاویر اسناد و عکسها.
در انتهای کتاب نیز نمایههای اعلام، جایها و کتابها و نشریات تدارک دیده شده تا راهنمای محققان و پژوهشگران باشد.
کتاب نایب حسین کاشانی در خوربیابانک را سید علی آل داوود تالیف و تدوین کرده و انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، در قطع وزیری و در 1208 صفحه منتشر نموده است.
مرکز پژوهش کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی