میراث مکتوب – اللاهوتیه فی شرح تهذیب المنطق (شرح فارسی تهذیب منطق سعدالدین تفتازانی) منتشر شد.
سعدبن عمربن عبدالله تفتازانی، از اعاظم علمای عامه در سال 712ق به دنیا آمد. علوم اسلامی را از قطب‌الدین رازی و قاضی عضدالدین ایجی فرا گرفت.
از جمله كتب معروف تفتازانی، كتاب «تهذیب المنطق» است كه به دلیل ایجاز و در بر گرفتن یك دوره منطق، مورد توجه خاص و عام قرار گرفته و بسیاری از علما در آن شرح، تعلیق و حاشیه نگاشته‌اند كه از معروفترین این شروح و حواشی حاشیه ملاعبدالله یزدی، متوفای 981ق است.
كتاب حاضر نیز شرح و ترجمه‌ای است بر «تهذیب المنطق» تفتازانی، كه به درخواست برخی از مریدان مرحوم میرزا مهدی بدایع‌نگار نگاشته شده و مؤلف هدف خود از كتابت این رساله و چگونگی آن را در مقدمه كتاب این‌گونه مطرح می‌كند:
«دوستی از احبّا از این بی‌مقدار تمنا نمود كه در علم منطق مختصری تحریر نمایم كه كافی باشد فارسی‌خوانان را از كتب عربی، چون این بنده از تهذیب‌المنطق افضل‌المتكلمین ملا سعد تفتازانی بهتر نیافتم، كه دوره منطق را به اختصار نوشته، همت نموده، ترجمه و توضیحی به فارسی بر عبارات آن تحریر نمودم و حذف زواید كردم تا از حواشی دیگران، كه به عربی و فارسی نوشته‌اند، از جهت اختصار ممتاز باشد.»
«تهذیب المنطق» تقریباً یك دورۀ كامل و مختصر در منطق، و درسنامه‌ای است كه نثر آن حاكی از توان ادبی و چیره‌دستی تفتازانی در بیان آموزشی مطالب است.
تفتازانی در آراستن مباحث این اثر و ساده و خلاصه‌نوشتن آن كوشیده است. وی در مقدمه تهذیب‌المنطق می‌گوید كه این رساله را برای آموزش و آگاهی و راهنمایی جویندگان علم، به ویژه پسر خود نگاشته و آن را از حشو و زوائد و تكرار مهذب كرده است.
تهذیب المنطق شامل مقدمه، دو مقصد (بخش) در چهارده فصل و خاتمه است. مباحث و ترتیب آنها همانند منطق اشارات ابن‌سینا و مطابق شیوه معمول در كتب منطقی، دارای دو بخش (مقصد) معّرف (یا قول شارح) و حجت است.
تفتازانی در این كتاب مقصد اول را «تصورات» و مقصد دوم را «تصدیقات» نامیده است؛ زیرا تصور و تصدیق عنایت مباحث معرف و حجت؛ و معرف و حجت غرض فن منطق و طریق اكتساب تصور و تصدیق است.
مقدمه تهذیب‌المنطق درباره تقسیم علم به تصور و تصدیق و اقسام هر یك از آنها و شناسایی اجمالی منطق است. مقصد اول مشتمل بر چهارده فصل در مبحث الفاظ و بیان احكام و اقسام آن و نسبت‌های میان مفاهیم و مبحث كلیات خمس و مبحث تعریف و بیان ضوابط منطقی و اقسام تعریف.
مقصد دوم مشتمل بر نه فصل در مبحث قضایا، اقسام اولیه و ثانویه قضایا، احكام و نسبت بین قضایا و بحث از روشهای سه‌گانه استدلال (قیاس و اقسام آن، استقرار، تمثیل) و مبحث صناعات خمس است. سپس خاتمه‌ای درباره اجزای سه‌گانه علوم، یعنی موضوعات و مبادی و مسائل و نیز بررسی رئوس ثانیه علم آمده است.
میرزا مهدی بدایع‌نگار تفرشی، اللاهوتيه في شرح تهذيب المنطق، تصحيح، مقدمه و تعليقات: محمود محقق، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و دانشگاه مك گيل، 662 صفحه، بها: 100000 ریال، 1394.