در واقع سرآغاز خاورشناسی و در ذیل آن ایرانشناسی در غرب، سفرها و ماجراجویی‌های همین اروپایی‌ها بود که منجر به آشنایی مردمان مغرب‌زمین با فرهنگ و تاریخ ملل مشرق‌زمین شد و نتیجه آن، شکل‌گیری رشته‌های خاورشناسی در دانشگاه‌های اروپا، آغاز تتبعات علمی گسترده در حوزه‌های مختلف شرق‌شناسی، تاسیس مجلات تخصصی در این زمینه، تالیف کتاب‌ها، رساله‌ها و مقالاتی به زبان‌های گوناگون و مهم‌تر از همه، ظهور شرق‌شناسانی بزرگ و توانا در آن کشورها بود. بدیهی است که اگر سنت سفرنامهنگاری نبود، هرگز چنین تحولات عظیم و پراهمیتی در حیطه شرق‌شناسی به وجود نمی‌آمد؛ به عبارت دیگر، اگر سفرنامه‌ها و سفرنامه‌نگاران نبودند، اکنون آگاهی ما از فرهنگ و تاریخ سرزمین‌های شرقی، از جمله سرزمین خودمان، ایران، بسیار محدودتر و کم‌مایه‌تر بود. بی‌شک «میراث مکتوب» یکی از نخستین مواد فرهنگی بود که توجه سیاحان به‌شرق‌آمده را به خود جلب می‌کرد. طبعا بسیاری از اروپایی‌ها، از طریق متون کلاسیک یونانی و لاتین که از دوران باستان به دستشان رسیده بود و نیز به واسطه کتاب مقدس، آگاهی‌هایی از مشرق‌زمین یافته بودند، ولی کسی که مثلا در سده هفدهم یا هجدهم میلادی، سال‌ها از عمر خود را می‌گذارد، سختی‌های راه را بر خود هموار می‌کند و به یک سرزمین شرقی، فرسنگ‌ها دورتر از زادگاه خود، قدم می‌نهد، خواه سوداگر باشد، خواه سیاست‌پیشه و خواه اهل تتبع و پژوهش، آیا ممکن است به آن آگاهی اندکی که پیش از سفرش درباره شرق داشته بسنده کند و در این سفر طولانی و خطیر هیچ چیز بر آگاهی خود نیفزاید؟
آنچه در بالا مطالعه کردید بخشی از مقاله احسان شواربی است که در همایش ««جایگاه و اهمیت سفرنامه نگاری در ایرانشناسی»» ارایه شد.
احسان شواربی در بخشی از یادداشت خود به بهانه انتشار این مقاله در روزنامه دنیای اقتصاد می نویسد: بیش از یک سال پیش، درست روز بعد از تولد بیست سالگیم، در ساختمان موزۀ ملک مراسمی به همت مرکز میراث مکتوب برای بزرگداشت زندهیاد استاد ایرج افشار ترتیب داده شد. از من نیز خواستند تا یکی از سخنرانان آن نشست باشم و دربارۀ رابطۀ سنت سفرنامه‌نویسی و مطالعات ایران باستان صحبت کنم. در یکی دو هفته‌ای که فرصت داشتم، متنی در این باره آماده کردم و در روز نشست، پس از سخنرانی استادانی چون محمدعلی موحد، زندهیاد محمدابراهیم باستانی پاریزی، علی آل‌داود و غیره، به عنوان آخرین سخنران نوشته‌ام را قرائت کردم.
متن کامل این مقاله را که در روزنامه دنیای اقتصاد به چاپ رسیده است اینجا بخوانید.