میراث مکتوب – شبیه‌نامه‌ها، سندهای یادرفته‌اند؛ بازمانده‌ای از کهن‌دوره فرهنگ کشاورزی و باروری ایرانیان. گستره‌ای فراموش شده‌اند در بازشناخت ادبیات عامیانه و پیشینه‌ای توانمند در پدیداری ریشه‌های آغازین ادبیات نمایشی ایران.
گنجینه خطی کتابخانه ملک از سال‌ها دور، نسخه‌های خطی گوناگونی گرد آورده که برخی از آن‌ها یگانه‌اند و نسخه همانندی ندارند. از آن میان، دو مجموعه شبیه‌نامه است که نه تنها نسخه‌ای در میان کتابخانه‌های دیگر ندارند، که در میان مجموعه‌های دیگر شبیه‌نامه‌ها نیز به دلیل شکل و ساختار نگارشی ویژه تاکنون بی‌مانندند». اشاره پژوهشگر و مولف به دو نسخه نفیس شبیه‌نامه است که به شماره‌های ۴۷۹۲ و ۴۸۱۶ در گنجینه نسخه‌های خطی کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شوند.
مجموعه ۴۷۹۲ که تاکنون جز فهرست کتابخانه در جایی یاد نشده و از آن بهره‌ای گرفته نشده در برگیرنده ۳۲ شبیه‌نامه است. از پیشگفتار پیداست که نویسنده‌ی کتاب میرزا محمدتقی نوری مازندرانی‌ست که او را پدر میرزاحسین نوری، صاحب مستدرک‌الوسائل دانسته‌اند که خالو و پدر خانم شیخ فضل‌الله نوری بوده است.
کمابیش هیچ یک از شبیه‌نامه‌های این مجموعه، عنوانی ندارند به جز چند شماره. ۱۲ مجلس نخست این کتاب به نظم تاریخی رویدادها ترتیب یافته‌اند و پس از آن شبیه‌نامه‌هایی دیده می‌شوند که چندان به چنین نظمی پای‌بند نیستند؛ به ویژه در چیدمان سه مجلس پایانی که دیگر اساساً نظمی دیده نمی‌شود.
اما مجموعه ۴۸۱۶ شامل ۱۱۷ شبیه‌نامه ویراسته به هم می‌رساند که کمابیش بر نظم تاریخی رویدادها گرد آمده‌اند. فصل نخست را ۴۵ مجلس و فصل‌های دو و سه را به ترتیب ۶۱ و ۱۱ شبیه نامه.
ویژگی شبیه‌نامه‌های مجموعه‌ی ملک:
- شبیه‌نامه‌های این کتابخانه برای مجموعه گردآوری، سروده و ویرایش شده‌اند.
- همه‌ی شبیه‌نامه‌های دو مجموعه‌ی ملک به شکل جنگ تنظیم شده است.
- شبیه‌نامه‌های هر مجموعه از آغاز تا پایان به یک خط نگارش یافته‌اند.
- دایره واژگان هر دو مجموعه در محدوده‌ای کمابیش ثابت قرار دارد.
- مجلس‌های این دو مجموعه، همگی کامل‌اند و متن ناقصی در میان‌شان دیده نمی‌شود.
- نگارندگان هر دو مجموعه بر آن بوده آند تا در نگارش شبیه‌نامه‌ها نظم تاریخی رویدادها را برقرار سازند.
- نادرستی‌های نگارشی هر دو مجموعه، چندانی نیست که در بیشتر شبیه‌ناماه‌ها می‌بینیم؛ متن‌ها درست و پاکیزه نگارش یافته‌اند.
- برخی مجلس‌های مجموعه ملک دارای نسخه‌های متفاوت با شعرها و روایت‌های گونه‌گون‌اند.
شبیه‌نامه‌ها همانند تمام آثار هنری، نه تنها از آن‌روی که شبیه‌نامه‌اند و اثری هنری، بل از این منظر که دریچه‌ای هستند به فرهنگ و تاریخ و اجتماع، گنجی کم‌نظیرند. هم از باب این قدر و رتبه است که بنیان‌های نگاه‌بان میراث فرهنگ و تمدن انسانی از جمله کتابخانه‌ها و موزه‌ها، شوقی وافر برای گردآوری، نگاه‌داری و فرآوری آن‌ها برای پژوهندگان و علاقه‌مندان دارند. کتابخانه و موزه ملی ملک به عنوان موسسه‌ای زیر نظر یکی از خاص‌ترین بنیادهای فکر و فرهنگ و هنر شیعی- آستان قدس رضوی- و از همت بلند واقف نیک‌اندیش خود- حاج حسین آقا ملک- مفتخر به داشتن جلوه‌هایی از شبیه‌نامه‌ها است که می‌تواند در کنار سایر مجموعه‌های موجود در دیگر کتابخانه‌ها و موزه‌ها زمینه‌ای برای شناخت این هنر و تاثیرات بسیار آن باشد.
فهرست توصیفی شبیه‌نامه‌های ملک شبیه‌نامه‌های گنجینه خطی موسسه‌ی کتابخانه و موزه ملی ملک به پژوهش و نگارش رضا کوچک‌زاده در ۲۳۲صفحه سامان یافته است و از سوی انتشارات سفیراردهال و کتابخانه ملک منتشر شده است.
منبع: کتابخانه مجلس شورای اسلامی