میراث مکتوب- حدود دو سال پیش یعنی سال ۱۴۰۰ هجری شمسی، اول آبان ماه با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، به عنوان روز بزرگداشت ابوالفضل بیهقی ادیب و تاریخ نگار برجسته ایرانی نامگذاری شده است. نامگذاری روزها در تقویم به یاد ادیبان، شاعران و نویسندگان ایرانی موجب توجه بیشتر به این نام‌آوران و جستجوی بیشتر در زندگی ادبی آنان می‌شود.
کوثر دهقانی، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی و مدرس این رشته، در گفت‌وگویی عنوان کرد: خواجه ابوالفضل محمدبن‌حسین بیهقی، در سال ۳۸۵ یا ۳۸۶ قمری در حارث‌آبادِ بیهق (سبزوار)، متولد شد؛ مورخان و زندگی‌نامه نویسان با عناوین خواجه، شیخ، کاتب، امام و عمید، از او یاد کرده‌اند.
این مدرس زبان و ادبیات فارسی با بیان اینکه تاریخ بیهقی از امهات کتب ادبی فارسی است، ادامه داد: مؤلف این اثر ارزشمند، ابوالفضل بیهقی، دبیر کارآزموده ایرانی است که از دقایق تاریخ نویسی و فنون نویسندگی آگاهی داشته و مردی مومن، متعهد، دقیق، راست گفتار، امین و پرهیزگار بوده است.
دهقانی اظهار کرد: شخصیت والای بیهقی سبب شده تا کتاب او علاوه بر آن که در موضوع خود اثری ارزنده به شمار رود منبع خوبی برای عبرت آموزی، اخلاق و حکایات سودمند معنوی نیز باشد.
وی گفت: بیهقی در این راه نه تنها از زبان و فرهنگ فارسی بلکه زبان و مثل‌های عربی نیز بهره گرفته است که نشان از تسلط او بر دامنه فرهنگی زمانه خود بوده و در سراسر اثر او قابل مشاهده است.
این کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی عنوان کرد: یکی از جملاتی که بیهقی در آن از ضرب المثل عربی استفاده کرده است این عبارت است که می‌گوید “اگر با آن نفس و خرد و همت اصل بودی، نیکوتر نمودی، که عظامی و عصامی بس نیکو باشد. ولکن عظامی به یک پشیز نیرزد. چون فضل و ادب نفس و ادب درس ندارد و همه سخنش آن باشد که پدرم چنین بود.”؛ این عبارت برگرفته از ضرب المثل عربی “کن عصامیا و لاتکن عظامیا” است.
این مدرس زبان و ادبیات فارسی در توضیح عبارت بالا، بیان کرد: این عبارت در نکوهش آن دسته از افرادی است که نه با تکیه بر استعداد و توانایی‌های مکتسبه خود بلکه با اتکا به توانمندی‌های پدران و اجداد و گذشتگانشان به دنبال کسب جایگاه و مقامی برای خود می‌گردند.
به گزارش ایسنا، بیهقی هشتاد و پنج سال زندگی کرده است و به تصریح ابوالحسن بیهقی در «تاریخ بیهق» در سال ۴۷۰ هـ. ق در گذشته است؛ به این ترتیب نوزده سال پس از اتمام تاریخ خویش زنده بوده و هرگاه به اطلاعات تازه‌ای در زمینه کار خود دسترسی یافته، آن را به متن کتاب افزوده است.
به نقل از برخی تاریخ‌دانان، ابوالفضل بیهقی به شهر غزنه مهاجرت می‌کند و در همان‌جا هم از دنیا می‌رود؛ از آن‌جایی که حدود ۶۰ تا ۷۰ سال بعد از درگذشت ابوالفضل بیهقی، شهر غزنه در حمله‌ای از بین می‌رود؛ از همین‌رو مدفن ابوالفضل بیهقی نامعلوم است.
منبع: ایسنا