میراث مکتوب- عصر روز گذشته ۲۴ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ صحنه‌های ترمیم شده فیلم «فردوسی» ساخته عبدالحسین سپنتا در سالن فردوس موزه سینمای ایران نمایش داده شد و علیرضا محمودی روزنامه نگار، نویسنده و منتقد سینما نکاتی را درباره آن مطرح کرد.
او با بیان اینکه بخش مهمی از آنچه درباره فیلم «فردوسی» می‌دانیم مربوط به عوامل آن است، گفت: آنچه در تیتراژ فیلم تاکید شده این است که سپنتا نویسنده فیلمنامه و تنظیم کننده مذاکرات در این فیلم بوده است. در فیلم مشروطیت تا سپنتا نیز نصرت الله محتشم می‌گوید همه امور فنی فیلم با اردشیر ایرانی مدیر کمپانی امپریال فیلم بمبئی بود و امور هنری فیلم را عبدالحسین سپنتا انجام داده است. از سوی دیگر اردشیر ایرانی سه فیلم مهم تاریخ سینمای ایران به نام‌های «دختر لر»، «فردوسی» و «شیرین و فرهاد» را تهیه کرده است؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم وی بیشتر یک تهیه کننده و بازیگر هندی بوده است.
محمودی با اشاره به اینکه از نظر فنی فیلم متعلق به سینمای ایران نیست، بیان داشت: نزدیکترین فیلم ایرانی به «فردوسی» حاجی آقا آکتور سینما است که کاملا در ایران تولید شده است. کمپانی هندی به دلیل فروش خوبی که فیلم «دختر لر» داشته و استقبال خوبی که از این فیلم شده است هدفش بیشتر افزایش تولیدات در ایران بوده که در تداوم آن، فیلم «شیرین و فرهاد» را می‌سازد اما بعد از شکست تجاری فیلم‌های «فردوسی» و «شیرین و فرهاد» عبدالحسین سپنتا دو فیلم دیگر خود یعنی «چشمان سیاه» و «لیلی و مجنون» را با یک تهیه کننده دیگر هندی می‌سازد.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم از نظر تولید فیلم بررسی کنیم که «فردوسی» چه جایگاهی به عنوان تولید در تاریخ سینمای ایران دارد، اگر دوره قاجار یعنی از سال ۱۲۷۹ تا سال ۱۳۰۹ که فیلم «آبی و رابی» ساخته می‌شود را دوره اول تولید فیلم در ایران بدانیم باید بگویم در این دوره فیلم داستانی ساخته نشده است و فیلمها بیشتر مستند و یا شخصی بودند مانند فیلم‌هایی که در کاخ گلستان پیدا شده و فیلم‌هایی که خان بابامعتضدی در دوران رضا شاه فیلمبرداری کرده است و دوره دوم که از ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۶ شروع می‌شود، دوره‌ای است که تولید فیلم داستانی آغاز شده است.
به گفته او «فیلم کشف شده از «فردوسی» به ما توضیح می‌دهد که در این دوره فیلم ساخته شده در خارج از کشور بخشی از تولید سینمای آن دوره است و پنج فیلمی که سپنتا ساخته است همگی واجد این ویژگی هستند.»
محمودی همچنین خاطرنشان کرد: در دوره‌ای که این فیلم در سینما اکران شده (در سال‌های۱۲۷۹ تا ۱۳۳۴ ) درواقع در دوره اول سینماسازی بود که این فیلم در سینما به عنوان فیلم نوروزی در سینما سپه نمایش داده شد. از نظر ژانر به جرات می‌توان گفت «فردوسی» اولین فیلم تاریخ سینمای ایران است یعنی اولین فیلمی که فیلمنامه آن برای یک دوره تاریخی نوشته شده است و فیلمنامه نویس بر اساس مستندات، فیلمنامه‌ای تاریخی درباره زندگی فردوسی آماده کرده است.
وی ادامه داد: یکی از ویژگی‌های برجسته فیلم این است که مانند یک اثر زندگینامه‌ای به زندگی و زمانه فردوسی به عنوان مهمترین چهره فرهنگی آن دوره پرداخته است و از نظر روایت با اینکه سپنتا فیلمنامه را در هند نوشته است اما چیزی که بیشتر از صحنه برایش اهمیت داشته محتوا و ارائه یک شناخت نامه درباره ایران و اعراب است که این امر خود نوعی رویکرد به فیلمنامه نویسی دارد.
محمودی درباره شخصیت‌های فیلم نیز گفت: ترسیم شخصیت به عنوان نمادی از یک دوران مانند سلطان محمود و یا فردوسی به عنوان نماد روشنفکری، خیلی نمادگرایی است که بعدها در دوران مختلف در سینما استفاده شده و بسیار قابل توجه است.
وی در پایان بیان داشت: نسخه بیست دقیقه‌ای که از فیلم فردوسی دیدیم با توجه به فقر منابع تصویری که از آن دوره داریم بسیار اهمیت دارد و امیدوارم باز هم از این نوع کشفیات تاریخی اتفاق بیافتد.
این ۲۰ دقیقه از صحنه‌های ترمیم شده فیلم سینمایی «فردوسی» که مرمت آن توسط فیلمخانه ملی ایران انجام شده است همزمان با روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی توسط موزه سینمای ایران به نمایش درآمد.
در این نمایش افرادی همچون لادن طاهری مدیر فیلمخانه ملی ایران، نظام الدین کیایی، سعید الهی، سعید عقیقی، خدایار قاقانی، رضا درستکار، حمید کاویانی، علیرضا بهنام، نیما حسنی نسب، قلی پور، حسین مرادی زاده و … حضور داشتند.
منبع: ایسنا به نقل از روابط عمومی موزه سینما