میراث مکتوب- کتاب «سلامت در شاهنامه: بررسی ابعاد چهارگانۀ سلامت از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی (WHO) در شاهنامۀ فردوسی» نوشتۀ امیرحسین الهیاری با مقدمه دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، در ۳۶۰ صفحه، از سوی انتشارات مولی چاپ و منتشر شد.
شاهنامۀ فردوسی نامۀ خرد است و نسخۀ سلامت و با وجود بودن در تاریخ و اسطوره، از مرزهای داستان و شعر و روایت فراتر می‌رود. شاهنامه نقشۀ مسیرهای منتهی به سلامت است. بهترین نمونه‌های انسان سالم، چه سلامت جسمانی و چه روانی و چه معنوی یا اجتماعی در شاهنامه وجود دارند و این کتاب کاوشی است در آن معدن عظیم.
شاهنامه کتاب «نبرد نیکی با بدی» است؛ اگر بخواهیم موضوع را گسترش بدهیم، سلامتی جزء مقولۀ «نیکی» و بیماری جزء مقولۀ «بدی» می‌شود و قابل توجه آن است که قهرمانان شاهنامه از سلامت وجود برخوردارند و در میان آنان عمرهای افسانه‌ای چندصدساله دیده می‌شود. تنها در دو مورد از بستری‌شدن سخن به میان می‌آید و آن ناظر به زایمان رودابه و فرنگیس است که واقعه‌ای است خوش‌عاقبت.
در شاهنامۀ فردوسی در ۴۴ محل کلمۀ پزشک به کار رفته است؛ درحالی‌که در حدود معاصرین وی یک‌بار در آنچه از رودکی بازمانده و چهار بار هم در دیوان ناصرخسرو از این کلمه استفاده شده است. این مسئله شاید در ابتدا بیانگر اهمیت و جایگاه پزشک در ایران باستان و نیز به تصریح شاهنامه و چنان‌که در داستان جمشید آمده است، معرفی ایران به عنوان سرچشمه و نقطۀ آغاز چیزی به عنوان پزشک و پزشکی در جهان باشد.
فریدون نخستین پزشک حرفه‌ای جهان بوده است. با علمی متمرکز و پویا و زاینده که در حیطه‌های مختلف پزشکی صاحب تجربه و کشف و ابداع بوده است. او در درمان بیماری‌های عفونی، جراحی، درمان سینوزیت و برونشیت، درمان افسردگی، تب، جذام، مارگزیدگی و حتی پوسیدگی دندان صاحب تجربه و نظر بوده است. نخستین کنگرۀ جهان پزشکی برای ارائۀ مشاوره‌های علمی و دستاوردهای پزشکی در دورۀ انوشیروان ساسانی و در حدود ۱۵۰۰ سال پیش در دانشگاه «جندی شاپور» برپا شد:
پزشکان فرزانه گرد آمدند
همه یک‌به‌یک داستان‌ها زدند
در این کتاب ابعاد چهارگانۀ سلامت از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی (WHO) پس از تعریف و تبیین، در شاهنامۀ فردوسی جستجو شده است و نیز واژه‌های پزشکی، پزشک، تندرستی، دارو و درمان در شاهنامه مورد بررسی قرار گرفته است. این اثر حاصل یک مطالعۀ کیفی و توصیفی است و منبع اصلی آن شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی است.
درک و استخراج مفاهیم مربوط به سلامت ـ به‌ویژه سلامت اجتماعی ـ از متن شاهنامه، ما را از شناخت زمان و زمانه و زیستگاه فردوسی و نیز متونی که آبشخورهای سرایش شاهنامه بوده‌اند، ناگزیر می‌کند؛ بنابراین در این کتاب ابتدا به تشریح مختصری از زندگانی حکیم ابوالقاسم فردوسی و اوضاع زمانۀ او و منابع و دست‌مایه‌های فردوسی در سرایش شاهنامه پرداخته شده است و سپس دیدگاه (WHO) دربارۀ سلامت بررسی می‌شود و آن‌گاه بحث در ابعاد چهارگانۀ آن گسترش می‌یابد.
آن‌گاه در نگاهی روایت‌محور و با نگرشی جامع‌نگر، این ابعاد چهارگانه در تمام شاهنامه جسته خواهند شد و تمامی ابیات مرتبط با موضوع در چند مدخل واژگانی مورد تحلیل قرار خواهند گرفت.
فهرست مطالب کتاب:
پیش‌گفتار
بخش یکم: زندگی‌نامۀ فردوسی
بخش دوم: دربارۀ واژۀ پزشکی
بخش سوم: سلامت جسمانی
بخش چهارم: سلامت معنوی
بخش پنجم: سلامت روانی
بخش ششم: سلامت اجتماعی
پی‌نوشت‌ها
منابع و مآخذ
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب کلیک کنید.
