میراث مکتوب- انتشارت سوره مهر بیست و نهمین شماره از مجموعه شخصیت‌های مانا را «منوچهر ستوده» تالیف صادق حجتی اختصاص داده است.
مجموعه پژوهشی «شخصیت‌های مانا» با هدف ارائه الگوهای موفق، به زندگی شخصیت‌های نیکنامی می‌پردازد که در عرصه دانش، فرهنگ، سیاست و اجتماع در ایران معاصر زیسته و درگذشته‌اند. این مجموعه برای عموم مخاطبان به ویژه جوانان و دانشگاهیان تهیه شده، برآیند احساس ضرورتی است که در پهنه ارائه آثار دقیق از زندگانی افراد تاثیرگذار پدید آمده است.
در زندگی‌نامه‌ای که از ستوده ارائه شده بخش‌هایی از زندگی و کارنامه‌اش آمده است. از جمله اشاره به دشواری تحقیقات و آثاری که انجام داده و نقد و نظری به کیفیت پژوهش‌های سترگی که از او بر جای مانده است.
این کتاب در سه فصل با عناوین «زندگی‌نامه و دفتر ایام»، «کارنامه و آثار منوچهر ستوده» و «فهرست آثار» تدوین شده است.
سخن گفتن درباره «منوچهر ستوده» و اهمیت وی برای فرهنگ ایران، مشکل و پرمسئولیت است. چه هیچ ستایشی درباره زندگی و کارنامه او مبالغه‌آمیز نخواهد بود. فرهیخته ایران‌دوستی که حیات پربارش مملو از خدمات ممتاز و شایان توجهی به فرهنگ ایران زمین است. او در کسوت تحقیق و استادی مراکز علمی و دانشگاهی به شیوه‌ای عبادت‌گونه به خدمت مشغول بود و به جرات می‌توان گفت بخش اعظم عمر پربرکت ۱۰۳ ساله‌اش را مصروف این امر کرد که نشانه آثار فراوانی است که به رشته تحریر درآورد.
«زین‌العابدین موتمن، موسی عمواوغلی، نصرت‌الله دهش، ابوالحسن معدل، محمدعلی شیخ‌الاسلامی و دیگران، در همان دوره تحصیل برای نخستین بار پای پیاده از تهران به الموت رفتند. این جمع از راهی اندک متفاوت با مسیری که خانم فریا استارک (۱۹۹۳- ۱۸۹۳) جهانگرد معروف انگلیسی، پیاده پیموده شرح سفر خود را در کتابش آورده بود، رهسپار الموت شدند. به گفته ستوده؛ «کتاب استارک نظرم را خیلی جلب کرد، دیدم زنی از لندن راه می‌افتد و ببیند حسن صباح در اینجا چه کرده است، در حالی که بنده در تهران ام و از حسن صباح قلعه الموت اطلاعی ندارم، موضوع را با رفقایم مطرح کردم و آنها هم با من هم عقیده شدند و راه افتادیم. خلاصه یک گروه هفت- هشت نفری شدیم و سال ۱۳۱۲ ه.ش پیاده از تهران راه افتادیم…»
آثار پژوهشی ستوده در این حوزه بازتابی از دیدگاه‌ها و حساسیت‌های او درباره تعریف، حدود، ثغور، شیوه‌ها و بایسته‌های مقولاتی چون «ایران‌شناسی و شرق‌شناسی» و نیز مفاهیمی کلان چون «ایران فرهنگی» است. ستوده از آن دست صاحب‌نظرانی بود که به شرق‌شناسی و ریشه‌های آن، نگاشته‌های جهانگردان و سیاحان غربی و متعاقب آن مستشرقین و محققین معاصر، سخت بدبین بود و آنها را توطئه‌ای از پیش اندیشیده و در خدمت اهداف استعماری قدرت‌های غربی می‌دانست. به باور او این رشته از شوق زیارت به مشرق به وسیله سیاحان و سوداگران غربی سرچشمه گرفته و زاده مقاصد سیاسی و استعماری دولت‌های اروپایی بود. او حتی به نهادها و موسسات تمدنی جدید نیز سوءظن داشت و بر آن بود که کاخ استعماری بر روی سه شالوده مدرسه، بیمارستان و کلیسا بنا شده است.»
«کتابه‌های حرم مطهر حضرت معصومه علیه‌السلام و حظیره‌های اطراف آن» از شاخص‌ترین کارهای ستوده در این زمینه است که با کوشش دو ماهه او در سال ۱۳۵۲ جمع‌آوری و منتشر شده است. این اثر جدای از جنبه‌های هنری و دینی، مجموعه‌ای است که علاقه‌مندان را با تاریخچه پاره‌ای بیوتات و متعلقات آن آستانه مقدسه نیز آگاه می‌سازد. ستوده زمانی این اثر را آغاز کرد که اهمال‌کاری ناشی از ناآگاهی بعضی از متصدیان هنوز پاره‌ای از آثار تاریخی آستانه را دستخوش تخریب و ویرانی نکرده بود. از این رو بسیاری از تصاویر کتابه‌ها که در این اثر آمده خود سندی تاریخی در باب تاریخ آستانه محسوب می‌شود.
پژوهش درباره جغرافیای مازندران با مخاطرات جانی فراوانی نیز همراه بود. نمونه‌ای از آن در پایه «قلعه رودخان» و هنگام تهیه نقشه این قلعه رخ داد. با بارش باران شدید، هنگام عبور از پل، ناگهان تعادلش به هم خورد و به داخل رودخانه افتاد و تا کمر در گل و لای و لجن فرو رفت. تنها جریان زیاد آب رودخانه جان او را نجات داد و گرنه با ارتفاع زیاد پل و برخورد سرش به سنگ بستر رودخانه مرگش حتمی بود. در نتیجه این سقوط، دوربین عکاسی‌اش صدمه دید و برای نجات عکس‌هایی که به سختی تهیه کرده بود، مجبور شد آن را به آلمان بفرستد.
زبان ساده بی‌تکلف و به دور از ابهام نگاشته‌ها از ممیزات آثار ستوده است او با این‌که دانش‌آموخته ادبیات بود و به گواهی برخی اشعار و نوشته‌های فنون و صناعت‌های ادبی تسلط داشت؛ اما برای انتقال مقصود همواره از زبان ساده کاربردی بی‌پیرایه استفاده می‌کرد. اقبال گسترده اهل فن و حتی توده مردم به این آثار شاهدی بر موفقیت ستوده در راه خود است.
انتشارت سوره مهر در بیست و نهمین شماره از مجموعه شخصیت‌های مانا «منوچهر ستوده» تالیف صادق حجتی در ۱۶۸ صفحه و به بهای هفتاد و پنج هزار تومان را به چاپ رساند.
منبع: ایبنا