سمت و سوي خاورشناسي در اتريش بيشتر به سوي دولت عثماني، زبان و ادبيات ترك است

ميراث مكتوب- محمدحسين‌ ساكت در بيست و پنجمين نشست مركز پژوهشي ميراث مكتوب، گفت: به علت اين كه نفوذ تركها در اتريش زياد بود، سمت و سوي خاورشناسي در آن سرزمين بيشتر به سوي دولت عثماني، زبان و ادبيات ترك است.
وي در اين نشست كه با عنوان« تاريخچه ايران شناسي در اتريش»، روز چهارشنبه 9 دي ماه 83 در مركز پژوهشي ميراث مكتوب برگزار شد، افزود: دولت عثماني در روزگار سليمان اول، معروف و نامور به سليمان كبير يا قانوني، به شهر وين پايتخت اتريش رسيد و در سال 1529 و 1683 در اون شهر بارويي ساخت و به 1735 تا 39 وين و روسيه را شكست داد و آغاز به مداخله در سياست اروپا كرد. كشورهاي اروپايي براي جلوگيري از پيشرفت عثماني به پشتيباني از اتريش برخاستند. هم براي جلوگيري از يورش هاي عثماني و هم براي اينكه سياست واحدي داشته باشند و از رهگذر فرستادگان سياسي و ديپلماسي به بابل عالي يا استانبول يا آستانه با يكديگر هم پيمان شدند. بدين سان فرديناند اول در 1564 پايه گذاري خاندان اتريشي، اسبوك فون بريشويك را به عنوان سفير راهي آستانه كرد. بروشوك 7 سال در استانبول ماند و در آن هنگام بسياري از دست نگاشت هاي يگانه شرقي را گرد آورد. كرسي هاي زبان شرقي دانشگاه وين در 1364 افتتاح شد و از همان آغاز به زبان هاي شرقي اهميت مي داد. فرديناند اول از همان هنگام برپايي خاندان اسبورگ در 1552 از پاستل خاورشناس فرانسوي خواست تا در دانشگاه وين، استاد زبان تازي و يوناني شود. دانشگاه وين سخنراني گشايشي خود را به دو زبان تازي و فينيقي نشر داد. اين نخستين چيزي بود كه به تازي در سرزمين هاي ژرمني به چاپ مي رسيد. 39 سال بعد«هايدل برگ» به اين كار دست زد و از ديگر كساني كه به تدريس زبان تازي در دانشگاه وين فراخوانده شدند، «جان جانتيلوني» اتريشي بود كه در « ساليسبورگ » عربي آموخت و ديگري«پدر آنتوان عريضه» لبناني كه دستور زبان تازي را براي دانشجوياني كه از هر سو به آن دانشگاه مي آمدند، نگاشت. آنگاه اسلام شناسي، زبان تركي، فارسي و زبان هاي سامي در موسسه شرقي وابسته به دانشگاه وين افزوده شد.
وي ادامه داد: سفيران اروپا به شرق، به ويژه به دربار عثماني در استانبول، نخست از مسيحيان دولت عثماني به عنوان مترجم خود بهره مي جستند. همين اينكه اين مترجمان به جاسوسي براي دولت عثماني يا اتريش متهم شدند و تني چند دستگير و كشته شدند.

خانم«ماريا تريزيا» امپراتور اتريش ، مدرسه زبان هاي شرقي را به سال 1753 در وين براي سفيران، كنسولان، بازرگانان و دانشمندان پي افكند. « ژوزف فرانس » 1753 ، « ژوزف نكرب » 1770 و هوك 1785 و سپس كاردينال و روشر، آن موسسه را اداره مي كردند. در اين موسسه، خاور شناسان بزرگي كه برخي از شرق بودند، تدريس مي كردند، مانند«حسن المصري» نويسنده كتاب« احسن النخب في معرفته لسان عرب» به تازي و آلماني در وين 1869 و سعد الدين احمد افندي. از اين مدرسه، سفيران، كنسولان و مترجمان سرشناسي، دانش آموخته شدند مانند فدريخ فون و لوكاب نامورده مترجم شرقي. اين مدرسه زبان هاي شرقي، در سراسر اروپا شهرت به سزايي يافت. آلمان، روسيه، ايتاليا و انگلستان به سبك و سياق اين مدرسه و براي همان خواسته، مدرسه هايي ساختند كه امروز فرهنگستان كنسولان نام دارد. كتابخانه هاي شرقي، يكي كتابخانه ملي اتريش است، داراي صد ها دست نگاشت ارزنده تازي كه از ميان 250 دست نگاشت زيريان است كه«گللزر» آنها را گرد آورده است. «فلوگل» فهرست دست نگاشت هاي فارسي، تازي وتركي را در سه جلد 1865 تا 1867 به چاپ رساند.
محمدحسين‌ ساكت افزود: خاورشناسان اتريشي كه به ايران شناسي پرداخته اند«دودون باي» 1810 از تبار مجار، دانش آموخته زبان هاي شرقي وين در 1800 . زبان شناسي فارسي و امثال و حكم غزالي را- هم متن و هم ترجمه لاتيني اش را – در وين در 1805 نشر داد. «هامر پروكستال جيفو » كه در 1856 فوت شده در گراتس زاده شد، از مدرسه زبان هاي شرقي وين دانش اموخته گرديد. به زبان هاي فارسي، تازي و تركي سخن مي گفت. در 19 سالگي دولت اتريش او را به عنوان مترجم به استانبول فرستاد و«بنيش هامر» را براي پژوهش درباره گنجينه زبان هاي شرقي، يعني فرهنگ عربي، تركي، فارسي با ترجمه لاتيني، فرانسوي و آلماني به ايران فرستاد. از نگاشته هاي او خاطرات ماركوس ايليوس به زبان فارسي است كه به شاه ايران، شاه صفوي اهدا كرد و مدال گرفت و كهن ترين شعر فارسي، ويم 1833، اصل هزار و يكشب فارسي، اياه الولد غزالي، متن و ترجمه آلماني در 1838 . از كارهاي سترگ و ماندني او اين كه نخستين كسي بود كه در نگارش تاريخ ادبيات عرب در 7 جلد از دست نگاشت هاي وين، «دي دن» و «گوتن گن» بهره جست. «كارلوك هرمان» در تاريخ ادبيات عرب از روش او بهره ها گرفت و ديگر «زن تايمر » هست كه كتاب پنجم قانون ابن سينا را از فرانسه به آلماني ترجمه كرد. از خاور شناسان ديگر «اشپرنگر» است كه در«تيرولد» زاده شد و در«انسبورگ» و وين و پاريس دانش آموخت و به لندن كوچ كرد و تبعه انگليس شد. شركت هند شرقي « اشپر ينگر » را به عنوان پزشك به هند فرستاد. دولت او را به رياست دانشگاه اسلامي دهلي و سپس كلكته و او را به عنوان مترجم زبان فارسي تعيين كرد . در 55 – 1853 با كمك مولانا عبدالحق فهرست شيخ طوسي را به آلماني ترجمه كرد. «اشتيكل» 1896 فوت شد. كلمات قصار حضرت امام علي ( ع ) را با متن تازي و ترجمه فارسي به چاپ رسانده است. به هر حال به علت اين كه نفوذ تركها در آن سرزمين زياد بود، سمت و سوي خاورشناسي در اتريش بيشتر به سوي دولت عثماني، زبان و ادبيات ترك است.