دکتر اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب به مناسبت سفر به ماهان کرمان و زیارت شاه نعمت‌الله ولی، در حاشیه شرکت و سخنرانی در دومین بزرگداشت فردوسی در دانشگاه کرمان، در یادداشتی به معرفی برخی نسخ خطی موجود در موزه نسخ خطی آن آستانه پرداخته است. متن این یادداشت را در ادامه می‌خوانید.
ما خاک راه را به نظر کیمیا کنیم
صد درد را به گوشهٔ چشمی دوا کنیم
در حبسِ صورتیم و چنین شاد و خرّمیم
بنگر که در سراچهٔ معنی چه‌ها کنیم
این اشعار از غزلهای معروف شاه نعمت الله ولی (۸۳۳ق) است که حافظ غزل “آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند” متأثر از آن ساخته است.
توفیقی شد به زیارت وی در ماهان کرمان رفتیم. لطف دوست خط‌شناس و هنرپژوه جناب علیرضا هاشمی‌نژاد، مسئول بخش خطی کتابخانه دانشگاه شهید باهنر کرمان و مدرس حکمت معنوی هنر دانشگاه شامل حال گردید و اسباب زیارت شاه و موزه خطی آستانه را فراهم فرمود. مشتاقانه کتابخانه نسخ خطی را دیدن کردیم و نسخه‌ای نفیس مشتمل بر ۱۸ پاره از سی جزء قرآن کهن به خط محقُق، وقف بی بی ترکان خاتون دختر والی کرمان را که در وقفنامه آن سال ۶۸۷هجری ثبت شده، زیارت کردیم. این قرآن به امر این بانوی خوش ذوق برای اینکه بر مزار والدینش گذاشته شود کتابت شده. از کاتب آن اطلاعی نداریم اما در قطع رحلی بزرگ ۴۵در۳۳سانتیمتر و در هر صفحه سه سطر گاه نیم و گاه یک آیه کتاب آرایی شده. ۱۱جزء آن به موزه حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام به مشهد منتقل شده و ۱۸جزء هم در این موزه نگهداری می شود. نیز چند قرآن خطی نفیس دیگر و اوراقی از قرآنی به خط کوفی قرن پنجم و ششم با ترجمه برخی لغات به شکل اوریب در ذیل این قرآن کوفی در این موزه وجود دارد و اطلاعی از سرنوشت باقی اوراق این قرآن نفیس نداریم. قرار است فهرستی از این قرآنها تهیه و با نمونه هایی از تصاویر این گنجینه‌های ذیقیمت به همت جناب هاشمی‌نژاد از سوی انتشارات دانشگاه منتشر شود.
آقای قدیمی، پژوهشگر جوان و متولی کتابفروشی آستانه شاه نعمت الله ولی، در کتابی که با عنوان “تاریخ، تمدن و فرهنگ ماهان” نوشته و نسخه را به بنده مرحمت کرد، ذیل معرفی این نسخه خاطره‌ای را هم نقل کرده که دانستنش خالی از لطف نیست. وی نوشته آقای مجدزاده صهبا در سال ۱۳۲۰ش از طرف دولت برای سرکشی از ابنیه تاریخی کرمان به ماهان سفر کرد. در این سفر مطلع می‌شود که چندسال قبل که رضاشاه که به همراه تیمورتاش و سردار اسعد به زیارت شاه نعمت‌الله ولی رفته بود، از قضا متوجه نسخه قرآنی بر روی قبر شاه نعمت‌الله می‌شود. کتاب را بر می‌دارد و تورقی می‌کند و نگاهش به یادداشتی که در پشت آن بوده می‌افتد. ناگهان با عصبانیت از حرم بیرون می‌رود. معلوم می‌شود شاه بدون توجه به تاریخ یادداشت که در آن لعن و طعن به کسانی که قبل از تشکیل حکومت پهلوی جوانان را به اجبار به سربازی می‌بردند نوشته شده که باعث تغیّر حال وی شده و با قهر محل را ترک گفته. متولی وقت آستانه از بیم جان یادداشت را پاک کرده و نسخه را به عنوان هدیه برای جلب نظر شاه می‌فرستد که البته اطلاعی از سرنوشت آن نیست. اما در سالهای اخیر اوراقی از این قرآن در مجموعه آقای خلیلی در لندن چاپ می‌شود.
در این موزه بیش از ۳۰ نسخه خطی دیگر را تورقی کردیم که میان آنها چند نسخه زیبا و مذهب با جلد لاکی گل و بلبل وجود داشت که امیدواریم این نسخه‌ها فهرست‌نویسی و معرفی شوند.
نسخه نفیس دیگری از قرآن وجود داشت که کتابت آن مربوط به قرن هشتم اما ترجمه آیات گویا متعلق به قرن ششم و به خط نسخ بود. دکتر محمود مدبری استاد ادبیات دانشگاه شهید باهنر کرمان این نسخه را در مجله فرهنگ شماره ۴۶و۴۷ در سال ۱۳۸۲ به تفصیل معرفی کرده است.
