میراث مکتوب- دکتر اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب به مناسبت درگذشت احمد اقتداری به مرور برخی از خدمات این پژوهشگر عاشق ایران زمین و فرهنگ ایرانی پرداخت.
امروز 27 فروردین سال 98 خبر درگذشت رادمرد تحقیقات و مطالعات خلیج فارس‌شناسی را از رسانه‌ها شنیدیم. بی شک هر وقت نام خلیج فارس و دریای عمان مطرح می‌شود و سخن از تحقیق و پژوهش درباره آن می‌شود، نام زنده‌یاد احمد اقتداری در ذهن و زبان جاری می‌شود. درگذشت این انسان کوشا و حقوقدان برجسته و احیاگر آثار فرهنگی و تاریخی خلیج فارس را به خانواده محترم و جامعه علمی و علاقه‌مندان به تاریخ و جغرافیا و فرهنگ ایران و دوستداران میراث مکتوب تسلیت عرض می‌کنم.
حدود سال 75 بود که در خدمت استاد مرحوم ایرج افشار به منزل ایشان رفتیم. استاد افشار کوشش کردند که مقدمات تصحیح کارهای سدیدالسلطنه کبابی در حوزۀ تاریخ خلیج فارس و دریای عمان را که به نوعی جناب اقتداری از طرف تبار سدیدالسلطنه، وارث علمی آن بودند، فراهم کنند. محل نگهداری نسخ خطی آثار سدیدالسلطنه دانشگاه تهران بود و مقرر شده بود این آثار با نام و کوشش جناب اقتداری تصحیح انتقادی و توسط میراث مکتوب منتشر شود. پنج اثر در دست بررسی و مقابله مجدد با نسخه اساس قرار گرفت و یک عنوان هم آماده چاپ شد، اما به دلیل مشکلات مالی کار مقابله متوقف گردید.
بنده در همایشی که حدود 10 سال پیش در شیراز برگزار شد، در خدمت جناب اقتداری بودم و ایشان سندی را که متن آن به عربی بود و حقانیت جزایر سه‌گانه را بازتأیید می‌کرد در آن همایش ارائه کردند. مرحوم اقتداری از یاران و دوستان گرمابه و گلستان مرحوم ایرج افشار و باستانی پاریزی و منوچهر ستوده بودند و در برخی سفرهای ایران‌گردی همراه و هم سخن آنها می‌شدند.
و اما جناب احمد اقتدارى در سال ۱۳۰۴ هجرى شمسى در شهر لار فارس به دنیا آمد. سال ۱۳۳۴ به اخذ اجازه وكالت پایه یكم دادگسترى مفتخر شد. وی در طول زندگى خود حدود چهل كتاب و بیش از صد مقاله به چاپ رساند. در میان آثار او از تصحیح و همت گماردن به انتشار دیوان اشعار شاعران، ترجمه آثار تحقیقى نویسندگان و پژوهشگران غیرایرانى تا چاپ قصه‌هاى مثنوى، منطق الطیر و هزار و یك شب و همچنین تحقیقات علمى در زمینه لهجه‌شناسى، زبان و فرهنگ مناطق مختلف كشور را مى‌توان یافت. در سال ۱۳۳۲ كتاب‌هاى «فرهنگ لارستانى» و «لارستان كهن» را آماده انتشار كرد که نشان‌دهنده توانایی‌ها و كوشش‌های عاشقانه وی به ایران‌زمین، و به ویژه سرزمین فارس است. معلمی، مدیریت‌های فرهنگی، تدریس در دانشگاه تهران، فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی، وكالت دادگستری، و مقاله‌نویسی در نشریات متعددی همچون یغما، فرهنگ ایران‌زمین، برگزاری گردهمایی‌های علمی از جمله برگزاری سمینار « خلیج فارس در سال 1342» و برگزاری نمایشگاه آثار سدیدالسطنه كبابی در بندرعباس در سال 1354 در دانشگاه تهران بخشی از فعالیت‌های فرهنگی او به شمار می‌رود.
شاید اساسی‌ترین دل‌مشغولی او در عرصه علمی و فرهنگی، مطالعات خلیج فارس‌شناسی بود. با توجه به حساسیت‌های پنجاه ساله اخیر در مورد این بخش از جغرافیای ایران، اقتداری به طور مستمر در جهت تبیین و تحلیل تاریخی آن كوشیده است. تنوع آثار نگارشی استاد در زمینه‌های تاریخ، معماری، ترجمه، تصحیح، تحشیه، ادبیات، مردم‌شناسی و سیاست نشان‌دهنده علاقه وی به زوایای نهان و پنهان فرهنگ ایرانی است. آثار اقتداری در واقع حاصل مشاهده، مصاحبه و مراجعه به اصل بوده است. شیوه تحقیق و تاریخ‌نگاری اقتداری، تلاش جهت به كارگیری حداكثر شواهد بیرونی جغرافیایی و تاریخی است. او خلیج فارس و سراسر جنوب را با قدم طی كرد و با قلم معرفی نمود. مقاله‌هاى متنوع و آموزنده‌اى در شناسایى آن نوشته كه مى‌توان به این موارد اشاره كرد: «زبان‌هاى محلى و فولكلور خلیج فارس»، «اسناد فارسى، عربى و تركى در آرشیو ملى پرتغال درباره هرمز و خلیج فارس»، «سرگذشت تاریخى چهار جزیره در خلیج فارس»، «تاریخ و جغرافیاى خلیج فارس»، «خلیج فارس و آشنایى با امارات آن»، «محاكمه خلیج فارس‌نویسان»، «خلیج فارس و نام آن» و… .
از جمله آثاری که وی با مؤسسه میراث مکتوب قرارداد بازتصحیح و انتشار آن را منعقد کرد برخی از کتاب‌های سدیدالسلطنه کبابی به شرح ذیل است:
تصحیح کتاب بندرعباس و خلیج فارس
تصحیح کتاب تاریخ مسقط وعمان و بحرین و قطر و روابط آنها با ایران
تصحیح کتاب سرزمین‌های پیرامون خلیج فارس و دریای عمان در صد سال پیش
تصحیح کتاب سفرنامه سدیدالسطنه
تصحیح کتاب صید مروارید در خلیج فارس
مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب از درگاه خدای سبحان برای این پژوهشگر ایران‌دوست، رحمت و مغفرت آرزو می‌کند و امیدوار است توجه به تحقیقات خلیج فارس‌شناسی بیش از گذشته مورد عنایت پژوهشگران و مؤسسات علمی و دانشگاهی قرار گیرد.