اکبر ایرانی: وقتی کاغذ گران می شود، نیز قیمت تمام شده کتاب دو چندان می شود. بهای پشت جلد اثر هم به تبع بالارفتن قیمت تمام شده، دو سه برابر می گردد، شمارگان پایین می آید، طبعاً از تعداد خریداران هم کاسته می شود و اگر سخت گیری های مخلّ و مضرّ ممیزان اداره کتاب را، همراه با قطع خرید کتاب از سوی وزارت ارشاد، به آن علاوه کنیم، در این صورت نمی توان انتظار داشت که صنعت نشر روی چهار چرخ خود بچرخد و پویا و خودکفا باشد و پدیدآورنده هم با خیال راحت همچنان دست به قلم شود، رمان بنویسد، کتاب ترجمه کند و با تحقیق و تصحیح متون کهن به پژوهش و تولید علمی بپردازد.
معلوم نیست چه درصدی از پدیدآورندگان کتاب اعم از نویسنده، مؤلف، هنرمند، مصحح و مترجم، قادرند از این طریق امرار معاش کنند و نمی دانم آیا واقعاً امکان عقلایی دارد که کسی بتواند از راه ترجمه کتاب، تألیف مقاله، تصحیح متون، چرخ زندگی خود را بچرخاند یا نه؟ البته این نکته جای بررسی و تحقیق بسیار دارد و ان شاءالله در یادداشتی به بحث در بارۀ آن خواهم پرداخت.
ناشر
به هر حال وقتی کتاب در شمارگان محدود عرضه می شود، ناشر موظف است ـ حتی الامکان ـ طبق قرارداد عمل کند و بهتر است با توافق به میزان کتب فروش رفته، دسترنج صاحب اثر را پرداخت کند، با این وصف هر دو، لازم است هم ناشر و هم پدیدآورنده، در مدیریت بحران پیش آمده سهیم و مسئولیت پذیر باشند و انجام وظیفه یکی، رافع وظیفه دیگری نیست. هر دو، دو بال صنعت نشر کشورند به طوری که یکی بدون وجود دیگری قادر به ادامه حیات نیست. پدیدآورنده باید ناشر را درک کند و ناشر هم باید حقوق مادی پدیدآورنده را ـ حتی الامکان و علی قدر الاستطاعه ـ تأمین نماید. دیگر نمی توان از ناشر توقع داشت کتاب و اثر مورد قرارداد را در شمارگان مندرج در قرارداد، مثلاً 1000 یا 2000 نسخه یا بیشتر چاپ کرد، مگر کتابی که کسی یا جایی از وی پیش خرید می کند یا کتابی که بانی، حامی و اسپانسر برای نشر کاغذی با شمارگان بالا دارد، در غیر این صورت، ناشر چاره ای ندارد که کتاب را بر اساس میزان فروش اولیه در شمارگان 50 تا 100 نسخه به طور دیجیتالی منتشر و دستمزد پدیدآورنده را مطابق شمارگان اولیه و متوسط فروش تأدیه نماید. راه دیگر این است که ناشر امتیاز اثر را خریداری کند و دیگر دغدغه پرداخت حق التألیف در وقت مقتضی و شمارگان بالا را نداشته باشد.
به هر روی اگر کتاب گران شود، همه متضرر می شوند از همه بیشتر پدیدآورنده و سپس خواننده که دیگر قدرت خرید کتاب مطلوب خود را ندارد. اما چاپ دیجیتال و نشر الکترونیک مشکل او را حل می کند، مشروط به اینکه شرایط تولید نرم افزار برای ناشر تسهیل شده باشد و او قدرت انجام آن را داشته باشد.
فروش اینترنتی و چاپ دیجیتال
در حال حاضر فروش اینترنتی کتاب کاغذی و کتاب الکترونیکی در کشور رو به گسترش است. اگر ساز وکار تعاون بین ناشر و پدیدآورنده در این خصوص مشخص و شفاف شود، علاقه¬مندان با بهای بسیار نازل می توانند تصویر کتاب مورد نظر خود را از طریق اینترنت و پست الکترونیک دریافت کنند. در شرایط فعلی که کاغذ در حال تبدیل شدن به کالای لوکس است، طبعاً از سبد خرید عموم مردم خارج می شود و برای آینده نشر کشور راههای پیشنهادی فوق چاره ساز است.
میراث مکتوب از یکی دو سال گذشته توانسته کتب نایاب و چاپ تمام را به چرخه تولید مجدد بازگرداند و هر تقاضایی را با یکی دو روز تأخیر اجابت کند. طبق آخرین آمار بخش فروش، در این صورت بیش از 1200 جلد کتابهای نایاب به صورت یک نسخه ای چاپ دیجیتال تکثیر و با جلد شومیز به خریداران تحویل دهد. در این روش هیچ خریداری دست خالی و ناامید برنمی گردد. نیز با این شیوه دیگر لازم نیست با چاپ انبوه، قفسه های انبار کتاب پر شود و هزینه های نگهداری مزید بر علت گردد. غالب این درخواست ها از طریق اینترنت بوده، لذا هم مراکز پخش کتاب و هم خوانندگان علاقه¬مند توانسته اند به مطلوب خود دست یابند. طبعاً پایان هر سال حق الزحمه پدیدآورندگان طبق قرارداد محاسبه و به حسابشان واریز خواهد شد.
این روش مؤفق، ثابت کرد که می توان شیوه جدیدی در صنعت چاپ و تولید کتاب که در غرب سالهاست رواج دارد، به کار گرفت. این شیوه که به آن«POD» می گویند بر اساس تقاضای مشتری کتاب چاپ می¬شود. گرانی کاغذ و موضوع ضرورت صرفه جویی در هزینه ها بر اساس اصل اقتصاد مقاومتی، ما را بر آن داشت که بیش از گذشته روی این مبحث فکر کرده و چاره جویی اساسی کنیم. بدین روی، در نظر داریم از این پس، علاوه بر تداوم این شیوه برای تجدید چاپی ها، چاپ اول کارهای خود را نیز به سه صورت ذیل عرضه کنیم:
1- چاپ دیجیتال محدود کاغذی بین 20 تا 50 و در صورت امکان 100 نسخه
2- تولید کتاب الکترونیکی(E-Book) همراه با تصاویر نسخ خطی هر اثر و فرهنگهای لغت
3- تولید نرم افزار کتابخانه میراث مکتوب مشتمل بر تمام کتابهای میراث در یک لوح فشرده
طبعاً چاپ کاغذی چند برابر بهای نرم افزار الکترونیکی قیمت پشت جلد خواهد داشت. لذا متقاضی کاغذی کتاب را اگر مثلاً 50 هزار تومان خریداری کند، می تواند نسخه الکترونیکی آن را 5 تا 10 هزار تومان تهیه کند.
معلوم نیست چه درصدی از پدیدآورندگان کتاب اعم از نویسنده، مؤلف، هنرمند، مصحح و مترجم، قادرند از این طریق امرار معاش کنند و نمی دانم آیا واقعاً امکان عقلایی دارد که کسی بتواند از راه ترجمه کتاب، تألیف مقاله، تصحیح متون، چرخ زندگی خود را بچرخاند یا نه؟ البته این نکته جای بررسی و تحقیق بسیار دارد و ان شاءالله در یادداشتی به بحث در بارۀ آن خواهم پرداخت.
ناشر
به هر حال وقتی کتاب در شمارگان محدود عرضه می شود، ناشر موظف است ـ حتی الامکان ـ طبق قرارداد عمل کند و بهتر است با توافق به میزان کتب فروش رفته، دسترنج صاحب اثر را پرداخت کند، با این وصف هر دو، لازم است هم ناشر و هم پدیدآورنده، در مدیریت بحران پیش آمده سهیم و مسئولیت پذیر باشند و انجام وظیفه یکی، رافع وظیفه دیگری نیست. هر دو، دو بال صنعت نشر کشورند به طوری که یکی بدون وجود دیگری قادر به ادامه حیات نیست. پدیدآورنده باید ناشر را درک کند و ناشر هم باید حقوق مادی پدیدآورنده را ـ حتی الامکان و علی قدر الاستطاعه ـ تأمین نماید. دیگر نمی توان از ناشر توقع داشت کتاب و اثر مورد قرارداد را در شمارگان مندرج در قرارداد، مثلاً 1000 یا 2000 نسخه یا بیشتر چاپ کرد، مگر کتابی که کسی یا جایی از وی پیش خرید می کند یا کتابی که بانی، حامی و اسپانسر برای نشر کاغذی با شمارگان بالا دارد، در غیر این صورت، ناشر چاره ای ندارد که کتاب را بر اساس میزان فروش اولیه در شمارگان 50 تا 100 نسخه به طور دیجیتالی منتشر و دستمزد پدیدآورنده را مطابق شمارگان اولیه و متوسط فروش تأدیه نماید. راه دیگر این است که ناشر امتیاز اثر را خریداری کند و دیگر دغدغه پرداخت حق التألیف در وقت مقتضی و شمارگان بالا را نداشته باشد.
به هر روی اگر کتاب گران شود، همه متضرر می شوند از همه بیشتر پدیدآورنده و سپس خواننده که دیگر قدرت خرید کتاب مطلوب خود را ندارد. اما چاپ دیجیتال و نشر الکترونیک مشکل او را حل می کند، مشروط به اینکه شرایط تولید نرم افزار برای ناشر تسهیل شده باشد و او قدرت انجام آن را داشته باشد.
فروش اینترنتی و چاپ دیجیتال
در حال حاضر فروش اینترنتی کتاب کاغذی و کتاب الکترونیکی در کشور رو به گسترش است. اگر ساز وکار تعاون بین ناشر و پدیدآورنده در این خصوص مشخص و شفاف شود، علاقه¬مندان با بهای بسیار نازل می توانند تصویر کتاب مورد نظر خود را از طریق اینترنت و پست الکترونیک دریافت کنند. در شرایط فعلی که کاغذ در حال تبدیل شدن به کالای لوکس است، طبعاً از سبد خرید عموم مردم خارج می شود و برای آینده نشر کشور راههای پیشنهادی فوق چاره ساز است.
میراث مکتوب از یکی دو سال گذشته توانسته کتب نایاب و چاپ تمام را به چرخه تولید مجدد بازگرداند و هر تقاضایی را با یکی دو روز تأخیر اجابت کند. طبق آخرین آمار بخش فروش، در این صورت بیش از 1200 جلد کتابهای نایاب به صورت یک نسخه ای چاپ دیجیتال تکثیر و با جلد شومیز به خریداران تحویل دهد. در این روش هیچ خریداری دست خالی و ناامید برنمی گردد. نیز با این شیوه دیگر لازم نیست با چاپ انبوه، قفسه های انبار کتاب پر شود و هزینه های نگهداری مزید بر علت گردد. غالب این درخواست ها از طریق اینترنت بوده، لذا هم مراکز پخش کتاب و هم خوانندگان علاقه¬مند توانسته اند به مطلوب خود دست یابند. طبعاً پایان هر سال حق الزحمه پدیدآورندگان طبق قرارداد محاسبه و به حسابشان واریز خواهد شد.
این روش مؤفق، ثابت کرد که می توان شیوه جدیدی در صنعت چاپ و تولید کتاب که در غرب سالهاست رواج دارد، به کار گرفت. این شیوه که به آن«POD» می گویند بر اساس تقاضای مشتری کتاب چاپ می¬شود. گرانی کاغذ و موضوع ضرورت صرفه جویی در هزینه ها بر اساس اصل اقتصاد مقاومتی، ما را بر آن داشت که بیش از گذشته روی این مبحث فکر کرده و چاره جویی اساسی کنیم. بدین روی، در نظر داریم از این پس، علاوه بر تداوم این شیوه برای تجدید چاپی ها، چاپ اول کارهای خود را نیز به سه صورت ذیل عرضه کنیم:
1- چاپ دیجیتال محدود کاغذی بین 20 تا 50 و در صورت امکان 100 نسخه
2- تولید کتاب الکترونیکی(E-Book) همراه با تصاویر نسخ خطی هر اثر و فرهنگهای لغت
3- تولید نرم افزار کتابخانه میراث مکتوب مشتمل بر تمام کتابهای میراث در یک لوح فشرده
طبعاً چاپ کاغذی چند برابر بهای نرم افزار الکترونیکی قیمت پشت جلد خواهد داشت. لذا متقاضی کاغذی کتاب را اگر مثلاً 50 هزار تومان خریداری کند، می تواند نسخه الکترونیکی آن را 5 تا 10 هزار تومان تهیه کند.
اکبر ایرانی- میراث مکتوب