میراث مکتوب – فتحعلی شاه قاجار طی حکومت سی و هفت ساله اش در اوایل سده سیزده هجری – نوزده میلادی رویه ای در رابطه با علما و اهل کشف و معنا در پیش گرفت که در شکل دادن به نهادهای تازه مذهبی نقش نمایانی داشته است.
همزمان با عصر فتحعلی شاه با اندکی پس از آن عنوان ها و نهادهایی چون مرجع تقلید، مجتهد اعلم، رکن رابع، واسطه فیض، نقطه اولی و مهم تر از همه اصل ولایت عامة فقيه پدید آمدند و یا جان گرفتند.
این مقامات هر یک به جای خود روندهای جدیدی در جامعۀ شیعه ایران بنا گذاشتند. مردم ایران بار تأثیرات و تبعات این نهادها و عناوین را بر دوش دارند، ولی از چگونگی و چرایی پیدایش این گرایش ها و رشد هسته های اقتدار دینی نوین در دو قرن اخیر آن طور که باید آگاهی ندارند.
چون کمتر نویسنده ای به چگونگی ظهور اقتدار دینی تازه در عناوین مذهبی جدید پرداخته و علت رشد و غلیان آنها را در یک بستر اجتماعی بررسی کرده است. به طوری که خواهیم دید آگاهی فتحعلی شاه از اوضاع زمان کمتر از پادشاهان پیش و پس از خود نبود، بلکه ادعای آشنایی داشتن با مسائل فقهی و ادبی، جوشش و خوش نشینی اش با اهل شعر و روحانیت، به ویژه با فقها و علمای زمان، زمینه ساز روندها و نهادهای مذکور در فوق گردید. افزون بر اینها نطفه های رشد نقاشی عصر قاجار، موسیقی دستگاهی ایران، و رواج عزاداری مرسوم شیعه از دوره فتحعلی شاه بسته شده اند و به زمان ما رسیده اند.