میراث مکتوب – لغت فرنگ و پارس نگاشته: آنژلوس دوسن ژوزف لابروس (از کشیشان کَرْمِلِی ساکتان پابرهنه در اوایل دوره صفویه)، نسخهبرگردان از روی نسخه چاپی آمستردام هلند منتشر شد.
لغت فرنگ و پارس ، تألیف ژوزف لابروس/Joseph Labrosse (آنژلو/ آنژلیوس دو سن ژوزف)، از نخستین فرهنگ‌‌های فارسی – فرنگی است که ۳۲۵ سال پیش، همزمان با سلطنت شاه سلیمان صفوی، در سال ۱۶۸۴ میلادی (١٠٩۶ قمری)، در جهان آن روزگار، انتشار یافته است. چاپ این کتاب، با جلدی چرمی، به قطع وزیری بزرگ، در آمستردام به انجام رسیده و مبنای آن، زبان ایتالیایی است، اما بخش عمده آن را معادل‌ها و توضیحات فارسی تشکیل می‌دهد.
لابروس این کار را در مدت اقامتش در سال‌های ۱۶۶۴ تا ۱۶۷۹ م در ایران و برخی سرزمین‌‌های اطراف، به انجام رساند. پس از بازگشت به اروپا، در سال ۱۶۸۰، ابتدا کوشید آن را در پاریس منتشر سازد که موفق نشد. از این رو، چند سال بعد، در آمستردام، خود به چاپ آن همت گماشت. بدین منظور، برای مقدمات کار، اقدام به خرید حروف چاپ کرد. حروف کوچک عربی مورد نیازش را، در سال ۱۶۸۱، در حراج Elzevier خریداری کرد. حروف بزرگ عربی نیز که در صفحه عنوان کتاب، مشاهده می‌شود. و «لوبه/ Le Bé» آنها را در سال ۱۵۹۹ م ساخته بود، از فرانسه تهیه کرد. این حروف تا پایان سده ۱۸، در پاریس، به ندرت، مورد استفاده قرار می‌گرفت و به نظر می رسد، این کتاب، تنها کاربرد آن در خارج از فرانسه باشد.
نوشته‌هایی که در برخی نشریات و کتابهای فارسی زبان قدیم و جدید، درباره این کتاب آمده، نشان دهنده آشنایی صد ساله ایرانیان با این کتاب است.
تقی‌زاده، برای نخستین بار، در نشریه کاوه (دوره جدید) شماره ۵ (١٢٩١ ش)، ص ۱۱، به بهانه ارائه سندی درباره تاریخ صنعت چاپ در ایران، این کتاب را «لغت فرنگی و پارسی» معرفی میکند:
«ظاهراً اولین مطبعه هم که به ایران آمده معروف به بصمه خانه شده بود. چنانکه آنژ دو سن ژوزف/ Ange de Saint Joseph از مبشرین و پادریان فرقه نصارای کرملیط از اهل طولوز در کتاب «لغت فرنگی و پارسی» خود موسوم به Gazophylacium Linguae Persarum که در حدود سنه ۱۰۸۱ ق تألیف کرده و در سنه ۱۰۹۶ ق بطبع رسانیده، در تحت عنوان کلمات «باصمه خانه کارخانه بصمجی، مطبع» (صفحه ۴۱۵ از آن کتاب) چنین می‌نویسد: «حضرات پادریان کرملیط میدانی میر بصمه خانه عربی و فارسی در عبادتخانه خودشان در اصفهان برپا و دایر کرده بودند و هنوز دارند. ارامنه نیز در جلفه بصمه ارمنی دارند».
شجاع‌الدین شفا نیز در کتاب جهان ایرانشناسی (ص ۳۴۹)، آن را «فرهنگ فارسی – ایتالیایی- لاتین- فرانسه» میخواند.
در سال ١۶۴۵، ٣٩ سال قبل از چاپ کتاب حاضر، فرهنگی به نام Specimen lexici arabico-persico-latini، در اروپا به چاپ رسید که همان‌طور که از نام آن پیداست، فرهنگ عربی – فارسی – لاتینی است.
مؤلف کتاب، ژوزف لابروس، «بنده و قربان حضرت ایسوع پادری انجلی کرملیط مولود شهر طولوزه»، از کشیشهای کرملی ساکتان پابرهنه است که از دوران شاه عباس اول، با کسب احترام و امتیازهای ویژه، در ایران به خدمات مختلف و ترویج دین میپرداختند. او علاوه بر پرداختن به امور دینی، به اقصی نقاط کشور نیز مسافرت میکرده و به مطالعه کتابهای گوناگون در زمینه‌های موسیقی، طب، ریاضی، نجوم و … علاقه مند بوده است. در جایی به انتقال کتاب های خطی به فرنگ و ترجمه آن برای پادشاه فرانسه اشاره دارد؛ و از درآمد سالیانه «حضرت سلطنتپناه پادشاه ایران» و بهای وسایل ارزشمند در مراسم اعیاد، در دربارهای سلطنتی، همچنین از قیمت مالیات راهداران و از حمل و نقل کالا که شامل حفاظت آنها نیز میشده اطلاع داشته است. از شهرهایی مانند اصفهان، شیراز، بهبهان، ایروان، نخجوان، موصل، بصره، پرسپولیس، لار، «بندر عباسی»، بحرین، جزیره هرمز، جزیره خارک، بندر لنگه و … دیدن کرده و در عین حال به عنوان صاحب نظر، «طب پارسی» را مطلقاً جالینوسی میداند؛ و همه جا از فارسی به «زبان عجمی» یاد میکند.
لغت فرنگ و پارس؛ نگاشته: آنژلوس دوسن ژوزف لابروس (از کشیشان کَرْمِلِی ساکتان پابرهنه در اوایل دورهٔ صفویه)، نسخهبرگردان از روی نسخه چاپی آمستردام هلند ۱۶۸۴م. / ۱۰۹۵ق. به کوشش: سید محمدحسین مرعشی، توسط انتشارات سفیر اردهال در تهران ضمن مجموعه تاریخ علم، فرهنگ و تمدن دوره اسلامی در ۵۷۰ صفحه به قطع رحلی منتشر شده است.
لغت فرنگ و پارس ، تألیف ژوزف لابروس/Joseph Labrosse (آنژلو/ آنژلیوس دو سن ژوزف)، از نخستین فرهنگ‌‌های فارسی – فرنگی است که ۳۲۵ سال پیش، همزمان با سلطنت شاه سلیمان صفوی، در سال ۱۶۸۴ میلادی (١٠٩۶ قمری)، در جهان آن روزگار، انتشار یافته است. چاپ این کتاب، با جلدی چرمی، به قطع وزیری بزرگ، در آمستردام به انجام رسیده و مبنای آن، زبان ایتالیایی است، اما بخش عمده آن را معادل‌ها و توضیحات فارسی تشکیل می‌دهد.
لابروس این کار را در مدت اقامتش در سال‌های ۱۶۶۴ تا ۱۶۷۹ م در ایران و برخی سرزمین‌‌های اطراف، به انجام رساند. پس از بازگشت به اروپا، در سال ۱۶۸۰، ابتدا کوشید آن را در پاریس منتشر سازد که موفق نشد. از این رو، چند سال بعد، در آمستردام، خود به چاپ آن همت گماشت. بدین منظور، برای مقدمات کار، اقدام به خرید حروف چاپ کرد. حروف کوچک عربی مورد نیازش را، در سال ۱۶۸۱، در حراج Elzevier خریداری کرد. حروف بزرگ عربی نیز که در صفحه عنوان کتاب، مشاهده می‌شود. و «لوبه/ Le Bé» آنها را در سال ۱۵۹۹ م ساخته بود، از فرانسه تهیه کرد. این حروف تا پایان سده ۱۸، در پاریس، به ندرت، مورد استفاده قرار می‌گرفت و به نظر می رسد، این کتاب، تنها کاربرد آن در خارج از فرانسه باشد.
نوشته‌هایی که در برخی نشریات و کتابهای فارسی زبان قدیم و جدید، درباره این کتاب آمده، نشان دهنده آشنایی صد ساله ایرانیان با این کتاب است.
تقی‌زاده، برای نخستین بار، در نشریه کاوه (دوره جدید) شماره ۵ (١٢٩١ ش)، ص ۱۱، به بهانه ارائه سندی درباره تاریخ صنعت چاپ در ایران، این کتاب را «لغت فرنگی و پارسی» معرفی میکند:
«ظاهراً اولین مطبعه هم که به ایران آمده معروف به بصمه خانه شده بود. چنانکه آنژ دو سن ژوزف/ Ange de Saint Joseph از مبشرین و پادریان فرقه نصارای کرملیط از اهل طولوز در کتاب «لغت فرنگی و پارسی» خود موسوم به Gazophylacium Linguae Persarum که در حدود سنه ۱۰۸۱ ق تألیف کرده و در سنه ۱۰۹۶ ق بطبع رسانیده، در تحت عنوان کلمات «باصمه خانه کارخانه بصمجی، مطبع» (صفحه ۴۱۵ از آن کتاب) چنین می‌نویسد: «حضرات پادریان کرملیط میدانی میر بصمه خانه عربی و فارسی در عبادتخانه خودشان در اصفهان برپا و دایر کرده بودند و هنوز دارند. ارامنه نیز در جلفه بصمه ارمنی دارند».
شجاع‌الدین شفا نیز در کتاب جهان ایرانشناسی (ص ۳۴۹)، آن را «فرهنگ فارسی – ایتالیایی- لاتین- فرانسه» میخواند.
در سال ١۶۴۵، ٣٩ سال قبل از چاپ کتاب حاضر، فرهنگی به نام Specimen lexici arabico-persico-latini، در اروپا به چاپ رسید که همان‌طور که از نام آن پیداست، فرهنگ عربی – فارسی – لاتینی است.
مؤلف کتاب، ژوزف لابروس، «بنده و قربان حضرت ایسوع پادری انجلی کرملیط مولود شهر طولوزه»، از کشیشهای کرملی ساکتان پابرهنه است که از دوران شاه عباس اول، با کسب احترام و امتیازهای ویژه، در ایران به خدمات مختلف و ترویج دین میپرداختند. او علاوه بر پرداختن به امور دینی، به اقصی نقاط کشور نیز مسافرت میکرده و به مطالعه کتابهای گوناگون در زمینه‌های موسیقی، طب، ریاضی، نجوم و … علاقه مند بوده است. در جایی به انتقال کتاب های خطی به فرنگ و ترجمه آن برای پادشاه فرانسه اشاره دارد؛ و از درآمد سالیانه «حضرت سلطنتپناه پادشاه ایران» و بهای وسایل ارزشمند در مراسم اعیاد، در دربارهای سلطنتی، همچنین از قیمت مالیات راهداران و از حمل و نقل کالا که شامل حفاظت آنها نیز میشده اطلاع داشته است. از شهرهایی مانند اصفهان، شیراز، بهبهان، ایروان، نخجوان، موصل، بصره، پرسپولیس، لار، «بندر عباسی»، بحرین، جزیره هرمز، جزیره خارک، بندر لنگه و … دیدن کرده و در عین حال به عنوان صاحب نظر، «طب پارسی» را مطلقاً جالینوسی میداند؛ و همه جا از فارسی به «زبان عجمی» یاد میکند.
لغت فرنگ و پارس؛ نگاشته: آنژلوس دوسن ژوزف لابروس (از کشیشان کَرْمِلِی ساکتان پابرهنه در اوایل دورهٔ صفویه)، نسخهبرگردان از روی نسخه چاپی آمستردام هلند ۱۶۸۴م. / ۱۰۹۵ق. به کوشش: سید محمدحسین مرعشی، توسط انتشارات سفیر اردهال در تهران ضمن مجموعه تاریخ علم، فرهنگ و تمدن دوره اسلامی در ۵۷۰ صفحه به قطع رحلی منتشر شده است.
منبع: کتابخانه مجلس شورای اسلامی
Gazophylacium Linguae PersarumJoseph LabrosseSpecimen lexici arabico-persico-latiniآمستردامآمستردام هلندآنژلوس دوسن ژوزف لابروسآنژلیوس دو سن ژوزفاز کشیشان کَرْمِلِی ساکتان پابرهنه در اوایل دورهٔ صفویهانتشارات سفیر اردهالبندر عباسیتاریخ علمحسن تقی‌زادهزبان عجمیژوزف لابروسشاه سلیمان صفویصفویصفویهطب پارسیفرهنگ چهار زبانهفرهنگ و تمدن دوره اسلامیكتابخانه مجلس شورای اسلامیکشیشان کَرْمِلِیکهن‌ترین فرهنگ چهار زبانهکهن‌ترین فرهنگ چهار زبانه: لغت فرنگ و پارسلابروسلغت فرنگ و پارسمحمدحسین مرعشی