میراث مکتوب- «کهن‌ترین نمونه‌های شناخته شده از نستعلیق تبریزی تا سال ۸۰۰ ق و ارتباط آن با دستگاه آل‌جلایر در تبریز و بغداد» عنوان مقاله‌ای از علی صفری آق‌قلعه است که در دو شماره 83-82 مجلۀ گزارش میراث به چاپ رسیده است.
در مدخل این مقاله می‌خوانیم: از حدود سدۀ هفتم هجری شیوه‌ای از نگارش به قلم تعلیق خفی در میان کاتبان رواج یافت که رفته‌رفته با ایجاد تغییراتی، از حدود نیمه دوم سدۀ هشتم، به یک خط جدید بدل گشت و «نسخ تعلیق» نامیده شد. تغییراتِ منجر به ابداع شیوۀ تازه، تقریباً همزمان در دو مرکز عمدۀ کتاب‌آرایی ایران به دو شیوۀ مختلف جلوه‌گر شد:
1- شیوۀ شیرازی: که بنیان‌های آن در دورۀ اینجویان و آل‌مظفر نهاده شد و در دستگاه تیموریان فارس (اسکندر بن عمرشیخ و ابراهیم میرزا بن شاهرخ) به اوج رسید.
2- شیوۀ تبریزی: که در دو مرکز اصلی حکومت جلایریان یعنی تبریز و بغداد ابداع شد.
اگرچه از شیوۀ شیرازی نمونه‌های نسبتاً بیشتری بر جای مانده، شواهد نشان می‌دهد که کاربرد شیوۀ شیرازی از نخستین دهه‌های سدۀ نهم رو به کاستی نهاده و در نیمۀ سدۀ نهم تقریبا منسوخ شده است. اما شیوۀ تبریزی از آغاز سدۀ نهم در بسیاری از نقاط ایران رواج یافت و از نیمۀ دوم سدۀ نهم، به اصلی‌ترین قلم مورد توجه ایرانیان در همۀ مناطق بدل شد. گمان می‌رود که رواج شیوۀ تبریزی دو علت عمده داشته است:
1- زیباتر بودن این شیوه نسبت به شیوۀ شیرازی
2- کوچانده شدن هنرمندان و صنعتگران شهرهای اشغال شدۀ تبریز و بغداد، توسط تیمور، به محدودۀ حکومتی تیموریان و همچنین پشتیبانی شاهرخ و به ویژه فرزندش بایسنغر از هنرمندان و دعوت ایشان به خراسان با مرکزیت هرات در آن دوره.
…
برای خواندن متن کامل این مقاله کلیک کنید.