میراث مکتوب- «کلیات اشعار وقاری طبسی یزدی» سرودۀ مولانا محمدامین وقاری طبسی یزدی در سدۀ یازدهم هجری با مقدمه، تصحیح و تعلیقات علیرضا فرجامی از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب منتشر شد.
دیوان وقاری، اثر محمدامین وقاری طبسی یزدی متخلص به «وقاری» از عالمان، شاعران، نویسندگان و کاتبان صاحب فضل عصر صفوی است. پدرش عبدالفتاح از طبس به یزد مهاجرت کرد. وقاری در یزد بالید و در اصفهان به کمال رسید. در شعر و انشاء و عروض و قافیه استاد بود. برخی او را «جامع الکمالات» نامیده‌اند.
فرجامی در مقدمۀ خود بر این اثر، عصر صفوی را یکی از بهترین دوره‌های رواج زبان و ادب فارسی در آسیا و به‌ویژه در شبه قارۀ هند می‌داند و می‌افزاید: «بر اثر توجه و همت شاهان و فرمانروایان پارسی‌دوست گورکانی هند، شعر و سخن پارسی در آن سرزمین رونق و گسترش بی‌مانندی یافت تا آنجا که زبان فارسی به صورت زبان رسمی دربار هند و زبان شعر و سیاست درآمد. شاعران و نویسندگان بسیاری از میان مردم کشمیر و دهلی و لاهور و دیگر نواحی ظهور کردند و نوشته‌ها و و سروده‌های فراوانی به فارسی آفریده شد».
این مصحح وضعیت ایران در آن زمان، علیرغم توجه برخی رجال و دوستداران ادب عصر صفوی، را مطلوب قلمداد نمی‌کند و می‌نویسد: «غالباً شاهان و شاهزادگانِ این خاندان (صفوی) به شعر و ادب فارسی و ترویج آن و تشویق و حمایت شاعران توجهی نداشتند».
از منظر فرجامی علت اصلی این بی‌توجهی نخست آن بود که دولت صفوی به دست ترکمانان پایه‌گذاری شده و خاندان سلطنتی تا مدتی طولانی با همین ترکمانان وصلت داشتند و زبان آنان ترکی بود، نه فارسی. علت دیگر نیز نفوذ و دخالت ترکمانان قزلباش در کارهای اساسی و اصلی کشور بود.
به گفتۀ این مصحح، مجموعۀ این عوامل کسادی بازار شعر و ادب را در ایرانِ عصر صفوی به دنبال داشت و همین امر باعث سفر اهل ادب به هند می‌شد؛ که از آن میان می‌توان به صائب، طالب و کلیم اشاره کرد.
وی در ادامه به شرحی از زندگانی وقاری پرداخته و پس از بررسی زندگانی وی دربارۀ دانش و هنر وقاری چنین نوشته است: «اکثر منابع و تذکره‌هایی که از وقاری گزارشی به دست داده‌اند، وسعت دانش و کمالات وی را ستوده‌اند. او در تحصیل بسیاری از علوم متداول روزگار خود اهتمام ورزیده و در آنها تبحر یافته بود. به عربی تسلط داشت و زبان ترکی را به خوبی می‌شناخت. از اطلاعات نجومی برخوردار بود. در ساختن معما و ماده تاریخ تبحر داشت. در خوشنویسی مهارت داشت».
فرجامی در ادامۀ مقدمۀ خود به استادان وقاری و ممدوحان شاعر پرداخته و سپس کلیات دیوان اشعار وی، دیباچه، قصاید، قطعات، غزلیات و رباعیات و لَهُ فی التواریخ، لَهُ فی المثنوی، مُعمیّات و تعلیقات و توضیحات را پیش‌روی خوانندگان قرار داده است.
نمایه‌ها و نیز اقتباس‌ها و درج‌های قرآنی و روایی، اعلام و مناصب و مشاغل و ابیات، عبارات، جملات و ترکیبات عربی، لغات و ترکیبات و راهنمای تعلیقات و توضیحات بخش‌های پایانی دیوان وقاری است.
«کلیات اشعار وقاری طبسی یزدی» با تصحیح علیرضا فرجامی از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب به بهای جلد شومیز۲۳۰ هزار تومان و با جلد سخت ۲۶۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
علاقهمندان برای تهیه و دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانند با شماره تلفن ۶۶۴۹۰۶۱۲ داخلی ۱۰۵ تماس حاصل نمایند و یا آن را از فروشگاه انتشارات توس تهیه کنند.
مریم مرادخانی