میراث مکتوب- در ادامه چند خبر تراثی از پاکستان را می‌خوانید.
* انتشار تصحیحِ «خلاصة الفوائد»
«خلاصة الفوائد» ملفوظاتِ خواجه نور محمد مَهاروی (درگذشت: 1205 هجری) است که قاضی محمد عمر حکیم سیت پوری گردآوری نموده است. متنِ فارسی«خلاصة الفوائد» تاکنون تصحیح نشده است. دکتر عبدالعزیز ساحر- استاد و مدیر گروه اردو دانشگاهِ آزاد علامه اقبال (اسلام آباد، پاکستان) برای نخستین بار متن فارسیِ «خلاصة الفوائد» را تصحیح کرده است که به امید خداوند متعال در سال 2021 میلادی منتشر خواهد شد. برای مطالعه بیشتر نگاه کنید به مقاله «محراب تحقیق» مجموعه مقالات دکتر عبدالعزیز ساحر درباره نسخ خطی عرفانی
* تصحیحِ «خزینة الامثال»
میر شاه حسین حقیقت (درگذشت:1249ق/ 1833-1834) در «فورت سِنت کالج» شهر مَدراس تدریس می کرد. از آثارِ فارسیِ او: «صنم کده چین»، به فارسی. (سال تالیف: 1209 هجری- سال چاپ: 1263 هجری) که نسخه خطی از آن در کتاب خانه ایلبند در منچستر است. «جذب عشق» به فارسی (سال تالیف: 1204 هجری) که نسخه خطی آن نزدِ سید مسعود حسن رضوی ادیب در لکنو هندوستان بود. «تحفة العجم» به فارسی (تاریخ تالیف: 1213 هجری) که نسخه خطی آن در کتاب خانه مولانا آزاد، دانشگاه اسلامی علیگر در هندوستان نگهداری می شود.
میر شاه حسین حقیقت فرهنگِ «خزینةالامثال» را تالیف نمود که شاملِ سه بخش ضرب المثل های عربی، فارسی و هندی [اردو] است. «خزینةالامثال» برای نخستین بار در سالِ 1270ق/ 1854 از مطبع مصطفایی در شهر لکنو در هندوستان منتشر شد. سپس از مطبع نَوَل کِشور در لکنو در سالِ 1289ق/ 1872 منتشر شد. چاپ عکسیِ «خزینةالامثال» : مقتدره قومی زبان، اسلامآباد در پاکستان در سالِ 1986 منتشر شده بود. «خزینةالامثال (ترجمة منتحب مجمعالامثال)» به کوشش: احمد مجاهد، دانشگاه تهران به چاپ رسید: چاپ اول: 1379ش؛ چاپ دوم: 1388ش. در این کتاب مصححِ فارسی، ضرب المثل های هندی (اردو) را به دلیل آشنا نبودن با زبان هندی (اردو) نیاورده است. در مجله «نور تحقیق»، شماره 4، جلد 14، آوریل تا ژوئن2020، گروه اردو، دانشگاه گریسون، لاهور، پاکستان، صفحه 25 آمده است که یکی از دانشجویانِ «دانشگاه گریسون» متنِ کاملِ «خزینة الامثال» را به عنوان رساله پیش دکتری تصحیح نموده است: نام پژوهشگر: گلناز فاطمه، استاد راهنما: سهیل عباس خان، گروه اردو، دانشگاه گریسون، لاهور، اسلام آباد، پاکستان. (مقاله مجله «نور تحقیق» را از اینجا دانلود کنید)
دکتر سید علی رضا نقوی و کتابخانه‌اش
«مرحوم دکتر سید علی رضا نقوی (1933-2017) کتاب خانه شخصی داشت که بیشتر شامل کتاب های [فارسیِ] چاپ ایران بود. نگهداری این همه برایش مشکل شده بود و از این بابت نگران بود. من [عارف نوشاهی] به او پیشنهاد دادم که کتاب هایش را به سه اداره بدهد: اداره تحقیقات اسلامی، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، کتاب خانه مسعود جَدیر. در نهایت دکتر علی رضا نقوی کتاب هایش را در سال 2016 به این سه اداره در اسلام آباد اهدا نمود: کتاب های مذهبی اش را به جامعه صادق (شهر اسلام آباد)، کتاب هایِ عربی اش را به اداره تحقیقات اسلامی و کتاب های فارسی اش را به مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان». (به نقل از: مجله دبیر، لکنو، شماره 19، ژانویه- ژوئن 2020، ص 128)
«محمد صفدر- مدیر بخش ثبت کتابخانه گنج بخش- می گوید که در سال 2016 دکتر علی رضا نقوی او [محمد صفدر] را به خانه اش دعوت کرد. دکتر نقوی از او خواهش کرد که کتاب ها را از قفسه بیرون آورد و طبق گفته او در سه قسمت جدا بگذارد. بیشترین منابع (کتاب و مجله) 1140 تعداد فارسی بودند که درقسمت مرکز تحقیقات فارسی گذاشتیم، کمتر از آن در قسمت جامعه صادق و کمتر از همه آنها اداره تحقیقات اسلامی. فرهنگ های لغت و کتاب هایی که دکتر نقوی هنوز با آنها کار داشت، در خانه خود دکتر باقی ماندند که به گفته محمد صفدر تعدادشان زیاد بودند. این کتاب ها تا لحظه نوشتن این مقاله هنوز در خانه دکتر نقوی هستند. تعداد کتاب های اهدایی دکتر نقوی که در کتاب خانه گنج بخش ثبت شده اند 378 است (شماره ثبت: 48540 تا 48918) بقیه 106 تعداد کتاب و مجله ها چون تکراری بودند، تقسیم و تبادل شدند». (به نقل از مجله دبیر، لکنو، شماره 19، ژانویه- ژوئن 2020، ص 131)
دکتر عارف نوشاهی و روزنامچه‌اش
مجله «تحصیل» به زبان اردو از شهر کراچی در پاکستان منتشر می شود. در شماره 4، ژانویه- ژوئن 2019، مقاله ای به زبان اردو از دکتر عارف نوشاهی چاپ شده است با عنوانِ: «نذر صابری: اسلاف کے کاروانِ تحقیق سے بچھڑے ہوئے ایک محقق اور ادیب» که در صفحه 60، وی از نگارشِ روزنامچه خود با عنوانِ «آیینه ایام» خبر داده است. البته نمی دانیم آیا «آیینه ایام» چاپ شده است یا فقط روزنامچه ای شخصی است؟
دکتر عارف نوشاهی و کتاب خانه اش
مجموعه مقالات دکتر عارف نوشاهی درباره مطالعاتِ فارسی به زبان اردو در کتابی به نامِ «نقد عمر» چاپ شده است که چاپِ دوم این کتاب سال 2019 منتشر شد. در صفحات آغازین کتاب دکتر نوشاهی مطلبی به اردو نوشته است که در اینجا ترجمه فارسی آن آورده می شود:
«من به شصت سالگی رسیده ام. مارس سال 2014 بازنشسته شده ام. پس از آن دیگر خودم را درگیر کارهای اداری نکردم. الان اولاً می خواهم در این باقی مانده عمر، کارهای نیمه تمامم را تکمیل کنم. ثانیاً کتاب خانه شخصی ام را که دارایِ کتاب و مجلات است و در مدت پنجاه سال عمرم اندوخته ام به اداره ای مناسب بسپارم و آسوده خاطر شوم». (برگرفته از کتابِ: نقد عمر، عارف نوشاهی، اورینتل پَبلی کیشنز،لاهور، پاکستان، چاپ دوم، 2019، ص6)
تهيه و تنظيم: لیلا عبدی خجسته
منبع: پایگاه خبری نسخ خطی