میراث مکتوب – دیوان منوچهری دامغانی با مقدمه، تصحیح، ویرایش و گزارش سعید شیری از سوی مؤسسۀ انتشارات نگاه به چاپ رسید.
مصحح در مقدمۀ این اثر می گوید: سال‌ها انس و الفت با سروده‌هاى منوچهرى و دلبستگى فراوان به دنیاى ذوقى او که گستره شادى و طبیعت ستایى است، مرا بر آن داشت تا سعى کنم در حد توان چهره این شاعر به ویژه شعرش را از غبار تحریف و تصحیف پاک کنم. چنین ادعایى به هیچ وجه به معناى نادیده گرفتن کوشش ارجمند و کار بزرگ استاد دبیرسیاقى در گردآورى و تصحیح و انتشار دیوان منوچهرى نیست که با همت ستودنى خود نخستین بار قدم اصلى را برداشتند و به این کار مبادرت ورزیدند. بى‌گمان تلاش من نیز، بى‌آن که ادعایى داشته باشم، در ادامه کار ایشان و دیگر کسانى است که در تصحیح و تنقیح شعر منوچهرى کوشیده‌اند؛ بزرگانى همچون شادروانان دهخدا و فروزانفر و دیگران. امید است که در ادامه این مسیر پر بى‌راه نرفته باشم. و اگر هم رفته باشم ابایى از آن ندارم که با تذکّر و یادآورى راه‌شناسان این گستره، و هدایت‌هاى مستند و مشفقانه در هر مورد از مسیر غلط برگردم و سر به راه آورم.
بى‌گمان دیوان منوچهرى از پر تصحیف‌ترین دیوان‌هاى شعر فارسى است و شاید از این نظر شعر کم‌تر سراینده‌اى را بتوان با او مقایسه کرد. راه یافتن واژگان دگرگون شده در متون، به ویژه شعر فارسى، چه به عمد (تحریف) و چه بر اثر اشتباه‌خوانى و اشتباه‌نویسى ناشى از مشابهت شکل نوشتارى واژگان (تصحیف) پدیده‌اى رایج بوده است. به قول شادروان دهخدا «آمیختن ذوق ادبى و میل‌هاى دینى و هواهاى سیاسى خود در نظم و نثر دیگران از دیرگاه میان نسخه‌نویسان و قارئین ما سنّت جاریه و سیرت مستمره بوده است… نقص مذکور را وقتى بر عیوب خط بى‌اعراب و تبدیل پیاپى قلم کوفى به نسخ، تعلیق، ثلث، رقاع، نستعلیق، شکسته و رسم‌الخط‌هاى گوناگون این خطوط اضافه کنیم و نادانى غالب کُتّاب و عدم اعتناء به واخوان و مقابله را بر آن بیفزاییم به جا ماندن همین.
در مورد شعر منوچهرى عامل اوّل یعنى تغییرات عمدى ناشى از عوامل اعتقادى، نقش چندانى ندارد. اما عامل دوم یعنى نقص الفباى موجود و ناآشنایى کاتبان با پاره‌اى از واژگان کم‌کاربرد و همچنین نحو ویژه منوچهرى و جرح و تعدیل‌هایى که او به ضرورت در پاره‌اى واژگان فارسى و عربى ایجاد کرده است، از عمده‌ترین علّت‌هاى دگرگون نوشته شدن واژه‌ها و عبارات در شعر اوست. این مشکل را نبود نسخ کهن از دیوان او دوچندان کرده است. متأسفانه قدمت هیچ‌یک از نسخه‌موجود بیشتر از حدود ۴۰۰ سال نیست، یعنى کهن‌ترین آن‌ها نیز حدود شش قرن با روزگار منوچهرى فاصله زمانى دارند. طبیعتاً در این فاصله زمانى با توجه به عواملى که گفته شد، دگرگونى‌هایى که در شعر او راه یافته بسیاراست. همین موضوع سبب شده است که هیچ یک از نسخه‌هاى موجود قابلیت و اعتبار آن را نداشته باشد تا به عنوان نسخه اصل، مبناى تصحیح واقع شود و مصحّح ضبط متفاوت از هر واژه را در حاشیه بیاورد.
به ادعای مصحح اعمال حدود 370 تصحيح تازه در واژگان، عبارات و بيت‌هاى مخدوش و تحريف‌شده و بازيابى صورت درست‌تر هريك، بازيابى نام و نشان درست شاعر و نگاهى تازه به زندگى، دانسته‌ها و روزگار او با استناد به صورت درست بيت‌ها، شناسايى و معرفى شمارى از ممدوحان و مرتبطان تاكنون ناشناس‌مانده منوچهرى، بازشناسى و معرفى دقيق‌تر اعلام ديوان، برداشت‌ها و تفسيرهاى تازه از بسيارى واژگان، عبارات و بيت‌هاى ديوان و روشنگرى درباره پاره‌اى از برداشت‌هاى نادرستِ متّكى بر بيت‌هاى مخدوش در باب زندگى شاعر از ویژگی های این اثر تازه منتشر شده است.
دیوان منوچهری دامغانی، تهران، نگاه، 864 صفحه، قطع: وزیری، بها: 640000 ریال، 1396.
دربارۀ این اثر بیشتر بدانید/ اینجا