میراث مکتوب- چاپ دوم کتاب «اصلاح زبان ترکی موفقیت فاجعه‌بار» نوشتۀ جفری لوئیس با ترجمۀ طاهر خدیو از سوی انتشارات شیرازه منتشر شد. در این نوشتار کوتاه به موضع این کتاب نگاهی داشتیم.
در پی فروپاشی امپراتوری عثمانی و تأسیس یک دولت-ملت جایگزین در دلِ آناتولی برای خلق و ابداع یک هویتِ جدید ترکی در این بخش برجای مانده از امپراتوری، رشته تلاش‌های گسترده‌ای آغاز شد.
اصلاح زبان ترکی که طرد و حذف واژه‌های فارسی و عربی و طرح و وضع کلمات جدید ترکی یکی از ارکان اصلی این دگرگونی را تشکیل می‌داد، به بن‌بست رسیدن این تلاش‌ها در یک مرحله که به طرح نظریۀ شگفت‌انگیز «زبان خورشید» منجر شد و آثار بعدی این تجربه هنوز در جامعه و فرهنگ ترکیه تا به امروز ادامه دارد.
جفری لوئیس از چهره‌های برجستۀ مطالعات ترک‌شناسی و بنیان‌گذار این رشته در آکسفورد در کتاب خود این مضامین را به بحث گذاشته است.
طاهر خدیو، مترجم این اثر چند نکته دربارۀ ترجمۀ فارسی را در اختیار خوانندگان قرار داده است. به گفتۀ وی این کتاب روایت پیدایش زبان ملی در ترکیه است که از اواخر سدۀ نوزدهم به یکی از دغدغه‌های روشنفکران ترک عثمانی تبدیل شده بود. زمانی که روشنفکران و نخبگان نیز مانند دهقانان و مردم عادی رفته رفته خود را ترک نامیدند. در این فرایند بود که کاستی‌های زبان عثمانی که ملغمه‌ای حیرت‌انگیز از عربی، ترکی و فارسی بود به نحو بی‌سابقه‌ای مسئله‌نما شد.
وی با بیان این نکته که این تغییر در استانبول متوقف نشد می‌افزاید، واژه‌های من‌درآوردی و ساختگی را جایگزین تعابیر آشنای قدیمی کردند و توفیق یافتند و این تغییر به روستاها و گویش‌های محلی رسید.
خدیو یکی از درس‌های این کتاب را پی بردن به نیروی عظیم سیاست و قدرت بی‌سابقۀ دولت‌های معاصر می‌داند و اذعان دارد که زبان مردم در طول چند سال، با کیفیتی که در گذشته صدها سال زمان می‌برد، مؤید همین واقعیت است. در ترکیه این دگرگونی به اندازه‌ای عمیق و گسترده است، که ارتباط فرهنگی نسل‌های پس از اصلاح زبان با نویسندگان قبل از اصلاح را قطع کرده است.
به گفتۀ مترجم موضوع و مادۀ پژوهش حاضر ، واژه‌ها و تعابیر است، از این‌رو مولف بدون استثناء صورت ترکی واژه‌ها، شواهد و نقل‌قول‌هایی را در برابر دیدگان خواننده قرار داده و سپس ترجمه کرده است. جفری لوئیس تا که تا پایان زندگی رئیس انجمن ترکی -انگلیسی بود و بارها از سوی ترکیه مورد تقدیر قرار گرفته بود در سراسر متن کتاب با مقابله کردن متون و تغییر آنها در طی سال‌ها به‌صوزت مستند به این تحول پرداخته و در نهایت این موفقیت را فاجعه‌بار نامیده است.
انتشارات شیرازه چاپ دوم کتاب «اصلاح زبان ترکی موفقیت فاجعه‌بار» را با تألیف جفری لوئیس و ترجمه طاهر خدیو راهی بازار نشر کرده است و این اثر به قیمت ۲۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
