کد خبر:2964
پ
sharden-m

نگاهی به سفرنامه‌های قدیمی موجود در کتابخانه شماره۲ (ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی): بخش سوم

کهن ترین اسناد و مدارک در حوزه سفرنامه نویسی در جهان، ایران را مبدأ این رشته می دانند، چرا که نخستین سفرنامه به استناد تاریخ به دستور داریوش اول هخامنشی درباره رودخانه سند، خلیج فارس و دریای سرخ نگاشته شده است.

میراث مکتوب – کهن‌ترین اسناد و مدارک در حوزه سفرنامه‌نویسی در جهان، ایران را مبدأ این رشته می‌دانند، چرا که نخستین سفرنامه به استناد تاریخ به دستور داریوش اول هخامنشی درباره رودخانه سند، خلیج فارس و دریای سرخ نگاشته شده است.
سفرنامه‌ها از جمله منابع مهم اطلاعاتی درباره تمام جنبه‌های ایران می‌باشند که در کتابخانه‌ها یافت می‌شوند و امروزه با افزایش تحقیقات تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و … نقش پررنگ‌تری را ایفا می‌کنند.
این منابع نه فقط راجع به تاریخ ایران، بلکه راجع به همه مسائل مربوط به ایران و ایرانیان، به صورت خاص و جزئی سخن به میان آورده‌اند. عدم شناسایی این منابع در کتابخانه ها و ناشناخته ماندن اطلاعات موجود در آنها، ما را از شناختن هر چه بیشتر و بهتر این مرز و بوم و مردم آن از نظر بیگانگان محروم کرده است.
از مجموعه های با ارزش موجود در کتابخانه شماره۲ مجلس شورای اسلامی (ایرانشناسی و اسلام شناسی)، مجموعه سفرنامه‌هاست. از این رو، جهت اطلاع محققان و پژوهشگران محترم از این آثار ارزشمند، به معرفی چند چاپ مربوط به قرون ۱۷، ۱۸ و ۱۹ میلادی، طی چند بخش در سایت کتابخانه می پردازیم.
در بخش سوم، معرفی دو سفرنامه ژان شاردن و آدام اولئاریوس که در دوره صفویه به ایران سفر کرده اند ارائه می گردد.

سیاحتنامه شاردن
ژان شاردن (Jean Chardin) 16نوامبر ۱۶۴۳ – ژانویه ۱۷۱۳ جواهرفروش و جهانگرد فرانسوی بود که کتاب ۱۰جلدی سفرهای سر ژان شاردن به عنوان یکی از بهترین کارهای پژوهشگران غربی درباره ایران و شرق نزدیک برشمرده می شود. این کتاب در ایران با نام “سیاحتنامه شاردن” با ترجمه محمد عباسی توسط موسسه مطبوعاتی امیرکبیر در سال ۱۳۳۵ منتشر شده است.
شاردن دو بار به شرق مسافرت می کند: نخست در سال ۱۶۷۰-۱۶۶۴م. و بار دوم در سال ۱۶۷۷-۱۶۷۱م. بنا به گفته خودش بیشتر زمان مسافرت را در ایران به سر می برد که مصادف است با سلسله صفویه. او به ذکر دقیق مشاهدات خود می پردازد و بدین وسیله اثر مهمی راجع به دوران صفویه به جای می گذارد.
جهانگرد محقق فرانسوی در تمام مواضیع و شئون فرهنگی و اجتماعی و مذهبی و اقتصادی امپراطوری ایران و خصوصیات شایان توجه ایرانیان بدقت تمام وارد بحث شده و با ذره بین علمی خاص خویش کلیه مسایل تاریخی جغرافیایی مربوط به مردمان ایران را تحلیل و تشریح کرده است.
اهمیت بخصوص تالیفات شاردن در آن است که این نوشته های گرانبها علاوه بر تعریف و توصیف دقیق کلیه مظاهر، تمدن و شئون فرهنگی و اجتماعی سه هزار ساله ایران، مربوط به دوران با عظمت صفویه است که درخشانترین ادوار سرتاسر تاریخ ایران مخصوصا بعد از اسلام بشمار می رود.
در این سیاحتنامه وی به تحلیل و شرح خصوصیات ملل تابع ایران صفوی، وضعیت اجتماعی زنان ایرانی، جشن نوروز، کشتی نوح و آرارات، آثار باستانی عهد ساسانی در ارمنستان، جغرافیای تاریخی آذربایجان، اطلس شاردن (معرف نبوغ معماری ایران)، جغرافیای طبیعی و خصوصیات معرفت الارضی-جغرافیای انسانی و اقتصادی، جغرافیای سیاسی و تقسیمات مملکتی، مناصب و مقامات، دربار و درباریان، وضعیت دولت و سازمان سیاسی مملکت، فلکلور اساطیر و افسانه های ملی ایران، آداب و عادات و اخلاق، مذاهب و ادیان و خصوصیات مذهبی زردشتیان، ادبیات و علوم و فنون می پردازد.

ترجمه های سیاحتنامه شاردن:
ترجمه انگلیسی در لندن توسط موسسه موسیس پیت در سال ۱۶۸۶م. به قطع وزیری بزرگ انتشار یافته است.
ترجمه آلمانی در لایپزیک به دست توماس فریچ در سال ۱۶۸۷ به قطع خشتی چاپ شده و ترجمه فلمندی در آمستردام به وسیله ساندرو اندر ژوور در سال ۱۶۸۷ به قطع ربعی چاپ شده است.
این کتاب دارای ده مجلد است که مجلد اول تا سوم شامل مشاهدات شاردن از پاریس تا سرزمین گلشیر – از گلشیر تا تبریز و از تبریز تا اصفهان می باشد. مجلد چهارم: محتوی تعریف و توصیف کلی امپراطوری ایران، قوای مسلح، قوانین، آداب و عادات ساکنین آن می باشد.
مجلد پنجم: مشتمل بر صنایع و علوم ایرانیان است، صنعت و استعداد مردمان ایران در این جلد مورد بررسی قرار گرفته است.
مجلد ششم: شامل تعریف و تحلیل اوضاع سیاسی و نظامی و مدنی ایران می باشد. مجلد هفتم: محتوی بر تشریح آئین و مذهب ایرانیان، مجلد هشتم: مخصوص اصفهان پایتخت ایران است. مجلد نهم: مشتمل است بر یادداشتهای مسافرتی که نویسنده در سال ۱۶۷۴از اصفهان به بندرعباس انجام داده است. مجلد دهم: محتوی شرح مسافرت ثانوی وی در سال ۱۶۷۴ از اصفهان به بندرعباس می باشد و بعلاوه در این جلد خصوصیات متنوع دربار ایران بیان شده است (شاردن، ۱۳۴۹، ص ۷-۹)
از این سفرنامه دو چاپ از متن فرانسه، دو ترجمه خلاصه به انگلیسی و یک ترجمه به زبان فارسی در کتابخانه موجود است. متن به زبان فرانسه تحت عنوان Journal du voyage du chevalier چاپ ۱۸۱۱ در ده جلد و چاپ ۱۶۸۷ در دو جلد با شماره رده بندی DS257 .C38 در کتابخانه شماره۲ (ایرانشناسی و اسلام شناسی) مجلس شورای اسلامی موجود می باشد.

سفرنامه آدام اولئاریوس
آدام اولئاریوس (Adam olearius) که نام اصلیش آدام اولشلگر است، پژوهشگر، ریاضیدان، وکتابدار آلمانی بود او دبیر سفیر دوک هولشتاین – فردریک سوم- به شاه ایران، شاه صفی بود. او پیرامون دیده هایش از سفر به ایران دو کتاب نگاشته است. کتاب او آگاهی های ارزشمندی از روزگار ایران پس از پادشاهی شاه عباس بزرگ بر جای گذاشته است.
اولئاریوس به زبان فارسی چیرگی داشت و نوشته‌های او از جهت بی طرفی نویسنده و نیز پژوهنده بودنش آگاهی های سودمندی را در سنجش با دیگر سفرنامه های آن روزگار برجا گذاشته است. اولئاریوس در نیمه دوم قرن هفدهم میلادی در زمان حکومت شاه صفی از خاندان صفویه از راه روسیه عازم ایران شد. او مدت یکسال و نیم در ایران بود و بخش بزرگی از این مدت را در سفر گذارند. وی در سفرنامه خود آنچه را که به چشم دیده دقیقا و با موشکافی بازگو کرده است. سفرنامه او به خصوص درباره اوضاع اجتماعی ایران و آداب و رسوم و سنت های مردم در دوران صفویه اطلاعات ارزشمندان به خواننده می دهد. شرح دقیق در سفرنامه اولئاریوس، درباره مراسم تدفین مردگان، یا پرورش کرم ابریشم و توصیفات او درباره ساختمان های معروف عصر صفوی و از جمله بقعه شیخ صفی الدین در اردبیل در کمتر سفرنامه ای دیده می شود.
کتاب اولئاریوس کمی پس از انتشار به زبانهای انگلیسی، فرانسه و هلندی ترجمه شد.
از سفرنامه او ترجمه‌ای به فرانسه و همچنین ترجمه دیگری به انگلیسی در کتابخانه ایرانشناسی مجلس موجود است. ترجمه انگلیسی تحت عنوان The voyage and travels of the ambussadors sentچاپ ۱۶۶۹ در دوجلد با شماره رده بندیDS7 .O493 در کتابخانه شماره۲ موجود است.

منابع و مآخذ
۱٫www.wikipedia.org.
۲٫رفعتی، همایون. فهرست موضوعی سفرنامه های مربوط به ایران .- [همدان]: دانشگاه بوعلی سینا، ۱۳۶۸٫
۳٫ شاردن، ژان؛ ترجمه عباسی، محمد. سیاحتنامه شاردن.- تهران: امیرکبیر، ۱۳۴۹-
۴٫اولئاریوس، آدام؛ ترجمه بهپور، احمد. سفرنامه آدام اولئاریوس.- تهران: ابتکارنو، ۱۳۸۵٫
۵٫اولئاریوس، آدام؛ ترجمه کردبچه، حسین. سفرنامه آدام اولئاریوس.- تهران: کتاب برای همه، ۱۳۶۹٫

مولف: سکینه مرادی
منبع: کتابخانه شماره۲ (ایرانشناسی و اسلام شناسی) مجلس شورای اسلامی

بخش اول این گزارش را اینجا بخوانید

بخش دوم این گزارش را اینجا بخوانید

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کلید مقابل را فعال کنید

مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب
تهران، خیابان انقلاب اسلامی، بین خیابان ابوریحان و خیابان دانشگاه، شمارۀ 1182 (ساختمان فروردین)، طبقۀ دوم، واحد 8 ، روابط عمومی مؤسسه پژوهی میراث مکتوب؛ صندوق پستی: 569-13185
02166490612