میراث مکتوب- پروین ناهیدی به مناسبت فرارسیدن روز بزرگداشت صائب تبریزی در گفت‌وگویی با بیان اینکه صائب تبریزی از شاعران بسیار برجسته کشور محسوب می‌شود، عنوان کرد: زندگی صائب شبیه مولانا جلال‌الدین بلخی است. وی در تبریز به دنیا آمد و پدرش از تجار معروف بود. صائب ده ساله بود که به همراه پدر به دیدن شاه عباس کبیر رفت زیرا شاه عباس تصمیم گرفته بود که همه ثروتمندان و تجار را در پایتخت وقت که اصفهان بود دور هم جمع کند. صائب و پدرش هم در این گردهمایی شرکت کردند و مسیر زندگی صائب تغییر کرد. صائب به هندوستان سفر کرد که در آن زمان اشتراک ایران و هند، زبان فارسی بود.
وی با اشاره به اینکه صائب تبریزی نقش عمده ای در سبک هندی داشت، بیان کرد: صائب از قله‌نشینان سبک هندی است. این سبک مانند سایر سبک‌ها ویژگی‌هایی دارد که مهم‌ترین آن تخیلات قوی است. زبان فارسی بین زبان‌های دنیا به لحاظ ساخت ترکیبات واژگانی در رده قوی‌ترین زبان‌هاست.
ناهیدی با بیان اینکه صائب تبریزی در سبک هندی ممتاز بود، عنوان کرد: موضوع ساختن ترکیبات واژگانی خاص را هر شاعری در دوره خود دنبال کرده است. شاعران فارسی‌زبان در ترکیب‌سازی یکسان نیستند و یکی از شاعران برجسته در زمینه ساخت ترکیبات واژگانی، صائب بود. شاعران دیگر مانند بیدل دهلوی به لحاظ سبک تحت تاثیر صائب بودند. به عنوان مثال «فانوس خیال» را که صائب به کار برده یک ترکیب جدید و نوآوری است. تخیلات شاعر آن قدر قوی بوده که تشابهی بین فانوس و خیال برقرار کرده است.
این استاد دانشگاه با اعتقاد بر اینکه ردپای صائب تبریزی را می‌توان در ادبیات معاصر دید، افزود: تأثیرگذاری سبک صائب در شعر شاعران معاصر همچون سهراب سپهری نمایان است. صائب تبریزی از ایجادکنندگان سبک هندی بوده که بسیاری از شاعران دنباله‌رو وی بودند و شعرهای سهراب سپهری با عملکرد نیروی خیال به سبک هندی تعلق می‌گیرد.
نویسنده «ویژگی‌های سبکی غزلیات صائب تبریزی» با اشاره به اینکه به کارگیری صنعت‌های ادبی در اشعار صائب چشم‌گیر است، گفت: این شاعر برجسته بنیان‌گذار عوامل سبکی از جمله آرایه‌ها و صنعت‌هایی مثل حس‌آمیزی، تشبیه و واژگان کاربردی بوده است. در اشعار سهراب هم به تبعیت از صائب، صنعت‌های ادبی دیده می‌شود. تفاوت صائب و سهراب این است که صائب به سبک کلاسیک شعر می‌گفته اما سهراب با شعر نو ویژگی‌های سبک هندی را بیان کرده است.
ناهیدی درباره خدمتی که صائب به ادبیات کرده است، عنوان کرد: صائب تبریزی در عصری می‌زیسته که اوج تلاش و کوشش شاعران بوده است. در آن دوره زمینه‌های اجتماعی ایجاب می‌کرد که شاعران دور هم جمع شوند و رقابت داشته باشند. در واقع شرایط به گونه‌ای بود که بازار شعر و شاعری داغ بود.
وی یکی از ویژگی‌های سبک هندی را مضمون‌آفرینی و تصویرسازی دانست و گفت: آدم‌های معمولی نمی‌توانند حس تصویرسازی قوی داشته باشند و یک شاعر توانمند با تخیلات قوی می‌تواند آنچه در اطراف خود می‌بیند را با استفاده از سبک هندی به طبیعت پیوند بزند. چنین شاعر توانایی پیوندی بین انسان اشیا و طبیعت برقرار می‌کند. صائب سبک و شیوه خاصی در شعر به وجود آورد. «صائب این طرز سخن را از کجا آورده‌ای؟/ خنده بر گل می‌زند رنگینی اشعار تو»
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه صائب برداشت‌های رنگارنگ از اطراف داشته است، بیان کرد: سهراب هم نگاهی مانند صائب داشته است؛ شبی مهتابی سهراب در کنار خانواده بوده و بشقاب‌های میوه جلوی هریک از افراد قرار داشته است و مهتاب بر لبه بشقاب‌ها خودنمایی می‌کرده که این منظره به چشم او می‌آید و شعری می‌سراید.
وی بزرگترین خدمت صائب تبریزی به ادبیات را در وهله اول مضمون‌آفرینی ذکر کرد و افزود: خدمت دوم، تک بیت‌های صائب است. در بین قالب‌های شعر، فرد یا تک بیت وجود دارد. یک شاعر توانا در یک بیت معناهای زیادی را می‌گنجاند و معانی را در آن تک بیت شروع و تمام می‌کند.
ناهیدی با بیان اینکه تک بیتی‌های صائب تبریزی حرف اول را در ادبیات می‌زند، عنوان کرد: آن قدر این تک بیت‌ها برجسته و خاص است که به شکل ضرب‌المثل درآمده است و به آنها «امثال سائره» می‌گویند. این مثل‌ها در اشعار شاعران سیر کرده و این ویژگی‌ها صائب را متمایز و خاص کرده است.
این پژوهشگر همچنین تصریح کرد: نظیره‌گویی از دیگر خدمات صائب تبریزی به ادبیات است. نظیره‌گویی سخت است و کار هر شاعری نیست. در نظیره‌گویی شاعر تلاش می‌کند مشابه شعر شاعری با همان مضمون را بسراید و یا در جواب شعر شاعر دیگری، شعری بسراید. صائب در نظیره‌گویی هم به شاعران قبل خود و هم شاعران معاصر خود توجه داشته است. صائب بیشتر از مولوی، خاقانی، حافظ و سعدی نظیره‌گویی کرده است. در حقیقت می‌توان گفت صائب به معنای واقعی نظیره‌گویی را باب کرد و به آن رنگ و بوی عرفانی داد.
منبع: ایبنا