میراث مکتوب – ماهیت دانش سیاسی در ایران دورۀ اسلامی چیست؟ گفتمان های دانش سیاسی چگونه ظاهر شدند؟ آیا می توان ظهور آن ها را بر مبنای بستر اجتماعی و ساختار قدرت تبیین و تحلیل کرد؟ چه نسبتی میان دانش سیاسی و قدرت در هر دوره وجود دارد؟ نظریه پردازان این دانش کدام اند؟
اندیشه و سیاست اکنون، محصول سه میراث فکری است: یکی اندیشۀ شاهی ایران باستان؛ دوم عقلانیت سیاسی سنتی ایران دورۀ اسلامی؛ سوم وجوه عمده ای از تمدن و تجدد غربی که در آستانۀ انقلاب مشروطه و پس از آن در ایران رسوخ کرد. فهم شرایط اندیشه و سیاست مستلزم شناخت این سه سرچشمۀ فرهنگی است.
کتاب حاضر که دورۀ اسلامی را بررسی می کند، ناظر به گفت و گوی انتقادی از زاویۀ خاستگاه دوم است و لذا نمی تواند به نظریۀ ایرانشاهی بپردازد؛ اما از پرداختن به ابعادی از اندیشه و تجدد غربی ناگزیر است. این کتاب، ماهیت دانش سیاسی ایران را از خلال رابطۀ قدرت – دانش، بررسی می کند و بر این باور است که گفتار سیاسی دورۀ میانه و جدید ضمن آن که متأثر از ساخت و روابط قدرت در ایران دورۀ اسلامی سلطنت مطلقه بود، اندیشۀ سیاسی اسلامی نیز به توجیه نظری این ساخت پرداخت.
اندیشۀ مذکور به سبب ارائۀ تصویری اقتدارگرا از متون مذهبی در هر دو ساحت عقلی و نقلی، خصلتی اقتدارگرا یافت. در دورۀ جدید نیز، به علت تداوم سلطنت مطلقه، در نتیجۀ حاکمیت دولت های خودکامه متأثر از حاکمیت مغولان و گسترش گرایش های صوفیانه و خردگریز از سویی، و مواجهه با تجدد غربی از سوی دیگر، دانش سیاسی دچار کژتابی های ایدئولوژیک با محوریت اقبال و ادبار به غرب و خود شد. این کتاب می کوشد وجوهی از این کژتابی ها را نشان دهد.
احمدوند، شجاع، قدرت و دانش در ايران – دوره اسلامی، تهران، نی، 398 صفحه، قطع: رقعی، بها: 280000 ریال، 1395.