كتاب “كليد بهشت” از قاضي سعيد نيست

ميراث مكتوب : يوسف ثاني به نقل از مرحوم حاج سيد عبدالغني اردبيلي گفت: اگر كسي با مذاق قاضي سعيد آشنا باشد، به هيچ وجه قبول نخواهد كرد كه  كتاب كليد بهشت از قاضي سعيد است و خواهد گفت كه قطعاً از ملارجبعلي تبريزي است.
وي كه در نشست بررسي  آثار و آراي قاضي سعيد قمي ، سخن مي گفت ، افزود:امام به دليل غلبه مذاق عرفاني بر ذائقه ايشان و اين كه، بر خلاف آثار قاضي سعيد، هيچ بويي از عرفان در اين كتاب كليد بهشت استشمام نمي‌شود و نشاني از غلبه عرفانيت در آن مشهود نيست، آن را از قاضي سعيد نمي‌داند. موضوع ابطال تسلسل و اين كه ماهيت اصيل است و وجود اعتباري است و از اين گونه‌هاي حرف هاي فلسفي هم ،اين رأي را تأييد مي‌كنند.
وي ادامه داد: نكته دوم اين كه مي‌گويد در روايات ما خيلي تصريح شده و مخصوصاً قاضي در تأييد نظر خود از شيخ صدوق نقل كرده ،مبني بر اين كه همه اوصاف حق تعالي به سلب نقايص برمي‌گردد و درباره صفات ثبوتيه حضرت باري هيچ چيز نمي‌توان گفت. امام در آن جا اتفاقاً باز به اين نكته متوجه بوده و گفته كه غرور قاضي در اين كه تفوح به چنين رأيي كرده, مربوط به رواياتي است كه در اين زمينه وجود دارند و اين امر گرفتاري هايي پديد آورده است.
اما نكته ديگر اين است كه همه ما در كار حفظ سلسه النسب حكمت اسلامي و ايراني بعد از ملاصدرا تا روزگار خودمان, در حد زيادي مرهون جناب دكتر صدوقي سها هستيم‌كه تقبل زحمت فرموده, براي اول بار تاريخ عرفا و حكماي متأخر بر صدرالمتألهين را به ويژه با تحرير دوباره‌اي از اين كتاب, عرضه و تازه يافته‌هاي خود را در آن وارد كرد و واقعاً نكات بسي تازه و خوبي را متذكر شد كه هر كس بخواهد در تاريخ عرفان و فلسفه اسلامي و ايراني كار كند,‌قطعاً از اين اثر نفيس بي‌نياز نخواهد بود. از جمله تازه يافته‌هاي ايشان كه به بحث اين جلسه مربوط مي‌شود اين است كه قاضي سعيد به رغم همه مخالفت هايي كه با آراي ملاصدرا نشان داده و در اين جلسه هم مطرح شدند, خودش در سلسله ناقلان اين حكمت قرار دارد و اين نكته‌اي است كه آقاي دكتر صدوقي سها دريافته است.
يوسف ثاني همچنين گفت:اين را هم بايد افزود كه حضرت امام كه رساله‌اي در شرح تعليقه بر الفوايد الرضويه نوشته در جايي اشاره كرده كه موفق شدم به زيارت رساله الطلايق و البرارق قاضي سعيد از اين گذشته, تصور من اين است كه كليد بهشت از نوشته‌هاي اوليه قاضي سعيد است با همان سبك و سياق مثلاً اسرارالصنايع كه هيچ ذوق و مشرب ندارد و قاضي وقتي كه به مرحله‌هاي بعد رسيده ،كاملتر شده است. بعضي از همين رساله‌هاي كوچك هم كه در همين اربعينيات چاپ شده‌اند, چنان نيستند كه مملو از مذاق عرفاني باشند،البته بيان امام درواقع صورت دفاع از قاضي سعيد را دارد, چون كه علي رغم دو سه انتقاد محكم نسبت به قاضي سعيد, به او خيلي علاقه دارد, چنان كه مي‌گويد «موفق شدم به زيارت اين مقاله»، البته امام همه آثار قاضي را نديده بوده و اگر ساير آثار را مي‌ديد, شايد رأي متفاوتي پيدا مي‌كرد.