میراث مکتوب- رویداد «در قاب یک سند» با هدف معرفی و بازشناسی اسناد برجسته گنجینه آرشیوی سازمان طراحی شده و در هر شماره به یکی از اسناد تاریخی، فرهنگی، اداری یا اجتماعی آرشیو ملی ایران می‌پردازد.
سند معرفی‌شده در این شماره با عنوان «فرمان مظفرالدین‌شاه در مورد تغییر و تبدیل تعرفه حقوق گمرکی مال‌التجاره وارده و صادره» به تاریخ ۲۰ شوال ۱۳۲۰قمری برابر با ۲۹ دی ۱۲۸۱شمسی صادر و از ۱۵ ذی‌قعده ۱۳۲۰ قمری یا ۲۳ بهمن ۱۲۸۱شمسی لازم‌الاجرا اعلام شده است.
بر پایه متن فرمان، نظام پیشین تعرفه‌ها که از سال ۱۲۴۶ قمری برقرار بود منسوخ و چارچوب جدیدی تصویب می‌شود که هدف آن حمایت از صادرات، کاهش فشار بر مواد اولیه و مایحتاج عمومی و مدیریت واردات اشیای تجملی است.
در متن سند، دستخط شاه برای تأیید اجرا خطاب به اتابک اعظم درج شده و نقش مهر سلطنتی نیز بر فرمان آمده است.
در جمع‌بندی دلایل صدور این فرمان، به نتایج بررسی‌های چهارساله دستگاه گمرک اشاره شده است؛ نتایجی که حاکی از غلبه واردات بر صادرات، رکود تجارت داخلی و خروج مسکوکات برای پرداخت بهای کالاهای خارجی بوده و نیز بر این نکته تأکید دارد که دریافت حقوق از کالای صادراتی، برخلاف رویه غالب کشورها، قدرت رقابتی محصولات ایرانی را کاهش می‌داده است.
براساس مفاد کلیدی فرمان، اخذ مبلغ «بیست‌ودو شاهی» در سرحدات لغو و گروهی از اقلام صادراتی ایرانی از پرداخت حقوق گمرکی معاف می‌شوند؛ از جمله منسوجات و قالی، پشم و پنبه، خشکبار و صمغ، حبوبات و رنگ‌های نباتی، موم، عسل و برخی مصنوعات چرمی.
در سمت واردات نیز مایحتاج اساسی مردم مانند دام، گندم، جو، ارزن، گوشت و «بقولات»(حبوبات)، به‌همراه مواد اولیه مورد نیاز صنایع داخلی، از پرداخت عوارض معاف می‌شوند؛ در مقابل، حقوق گمرکی بر اشیای تجملی و غیرضروری افزایش می‌یابد تا بخشی از کاهش درآمد جبران شود.
این سند با شماره ثبت ۲۳۲۲۸-۲۹۶ در گنجینه آرشیو ملی ایران نگهداری می‌شود.
منبع: کتابخانه ملی