میراث مکتوب – علی(ع) پیشوای پرهیزکاران در نگاه ابن عبدالبر، ترجمه و شرح مدخل امام علی (ع) در کتاب الاستیعاب به کوشش ناهید طیبی از سوی انتشارات جامعه‌الزهرا منتشر شد.
این کتاب شرح زندگی و فضائل امام علی (ع) است که در کتاب الاستیعاب گردآوری شده است نویسنده کتاب یک عالم سنی مذهب واز علمای مغرب زمین است.
کتاب حاضر که در۲۸۲ صفحه تدوین شده است، ترجمه ای است بر بخشی از کتاب الاستیعاب ابن عبدالبرالاندلسی. نویسنده کتاب ضمن ترجمه و شرح مدخل امام علی(ع) در کتاب الاستیعاب، سعی کرده با موضوع بندی کتاب راه‌های دست یابی به مطالب را برای دانش پژوهان راحت تر کند. این کتاب تا کنون به فارسی ترجمه نشده است.
ابن عبدالبر از فقها و علمای اهل سنت است. با توجه به این که وی از علمای مغرب زمین است اما تحت تاثیر افکار امویان قرار نگرفته و دیدگاه وی نسبت به علی(ع) و جایگاه و مقام ایشان با افکار نویسندگان این خطه متفاوت است. با وجود این که در مذهب وی هیچ گونه تردیدی وجود ندارد در کتاب خود که به شرح حال پیامبرگرامی اسلام(ص) و خلفا پرداخته است بیشترین حجم را به معرفی و بیان مناقب و زندگانی امام علی(ع) اختصاص داده است. بیشتر مطالب این قسمت در باره فضائل و شخصیت و زندگانی حضرت علی(ع) و رابطه وی با رسول خدا بوده است و کمتر از چهار سطر به جنگ های آن حضرت اختصاص دارد. کتاب استیعاب جنبه تاریخی و حدیثی دارد.
به دلیل بالا رفتن حجم کار و قابل استفا ده بودن برای عموم، در ترجمه کتاب از بررسی اسنادی خود داری شده است. کتاب الاستیعاب به سبک و سیاق تاریخ نگاری مشرق اسلامی تالیف شده است. البته وی در برخورد با برخی مطالب با بیان کلمه والله اعلم و یا سکوت در مقابل آن واقعه از کنار آن گذشته است. یکی از این موارد تولد علی(ع) در خانه کعبه است.
نویسنده، مطالب کتاب را در دو بخش طراحی کرده است و در پایان نمایه ای از اسامی، آیات، روایات، مکان ها، وقایع و کتاب ها نیز آورده است.
می‌دانیم که شناخت واقعی نسبت به یک اثر وقتی امکان‌پذیر خواهد بود که نویسنده اثر و شرایط زمانی و مکانی وی نیز شناخته شود. این موضوع خود در روشن تر شدن محتوای کتاب کمک می کند. از این روی نویسنده در بخش اول کتاب به بیان شرح حال نویسنده، مذهب وی، اساتید و شاگردان و آثار وی و به ویژه بررسی کتاب الاستیعاب پرداخته است.
در بخش دوم که ترجمه و شرح مدخل امام علی(ع) در الاستیعاب است، به شرح زندگانی امام پرداخته شده است. برخی از عناوین این بخش به این شرح است: نسب علی(ع) بن ابی طالب، تقدم علی(ع) در اسلام، سن علی(ع) هنگام پذیرش اسلام، علی(ع) با پیامبر(ص)، منزلت علی(ع) نزد پیامبر(ص)، علی(ع) و غدیر، علی(ع) و آیه تطهیر، علی(ع) و تفضیل بر دیگران، زهد علی(ع) بن ابی طالب، سب علی(ع) از سوی دشمنان، مقتل علی(ع)، علت شهادت علی(ع)، پیشگویی های پیامبر(ص) از شهادت علی(ع) و علی(ع) و جمع قرآن در زمان پیامبر(ص).
در پایان کتاب نیز اشعاری از شاعران برگزیده عرب آورده و ترجمه شده است.
منبع: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران