میراث مکتوب- نشست «عناصر هویت ملی در شاهنامه» 27 مهرماه با سخنرانی ابوالفضل ورمزیار و احمد جولایی به همت خانه کتاب و ادبیات ایران و با همکاری سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس برگزار شد.
ابوالفضل ورمزیار، شاهنامه‌پژوه و نمایشنامه‌نویس در این نشست تاکید کرد که عدم استفاده فردوسی از نام شاهنامه در حدود 60 هزار بیت این اثر و وجه بالای یزدان‌پرستی و ایران‌دوستی سراینده نشان می‌دهد که شاهنامه نامه‌شاهان نیست و بهین‌‌نامه است.
ورمزیار گفت: در ابیات اثر گرانبار فردوسی نام «شاهنامه» نیامده و اطلاق این عنوان بعد از فردوسی بوده است.
وی عنوان کرد: شاهنامه را باید نامه بهین دانست؛ نه نامه شاهان و فردوسی نه میهن‌پرست نه شاه پرست بوده بلکه یزدان‌پرست و عاشق ایران زمین بوده است.
این شاهنامه‌پژوه با بیان اینکه هویت دینی و ملی ما به منزله دو پای یک انسان هستند که اگر یکی معیوب شود، راه رفتن سخت می‌شود، تاکید کرد: در توجه به عنصرهای ملی و دینی نباید راه افراط و تفریط را در پیش بگیریم و باید در جاده اعتدال حرکت کنیم. فردوسی یزدان‌پرستی ایران‌دوست بود که مذهب شیعه اسماعیلیه داشت و در جای جای داستان‌هایش می‌توان به تفکر الهی، انسانی و اسلامی وی پی برد.
وی افزود: شباهت‌های زیادی میان داستان‌های شاهنامه و حوادث دفاع مقدس ما وجود دارد که می‌تواند مورد توجه خاص قرار گیرد، به عنوان نمونه افراسیاب با همیاری 70 ملت از جن و انس و جانور به ایران لشکرکشی می‌کند و در دفاع مقدس نیز ایرانیان درگیر مبارزه با کشوری بودند که مورد حمایت 70 کشور قرار داشت. داستان‌های نبرد با اشکبوس، مرگ ضحاک و داستان سیاوش که خود را فدای صلح و امنیت در کشور کرد، مرگ رستم به دست برادر که هشداری درباره منافقان و خائنان است و بسیاری نمونه‌های دیگر را می‌توان پیدا کرد که با اینکه در ظاهر روایت صرف یک داستان حماسی هستند، در واقع یادآور حقایق ملی و دینی و مشابه با بخشی از حوادث تاریخی ما از جمله در دفاع مقدس هستند.
ورمزیار با اذعان بر سوء استفاده‌های رخ داده از برخی داستان‌های شاهنامه در دوران پهلوی و امروز نیز در ساخت اشعاری جعلی در فضای مجازی برای دورکردن ذهن جوانان از اندیشه‌های دینی فردوسی عنوان کرد: فردوسی توجهی ویژه به هویت‌های ملی و دینی داشته و اشعاری که به نام فردوسی در فضای مجازی با اندیشه‌های غیر دینی منتشر می‌شود، جعلی و به دور از حقیقت است.
این نویسنده و شاهنامه‌پژوه با تاکید بر ظرفیت بالای داستان‌های شاهنامه برای خلق آثار نمایشی گفت: 380 داستان شاهنامه قابلیت ساخت نمایش را دارند و به هویت ملی و اسلامی ما اشاره می‌کنند.
توجه خاص شاهنامه به عنصر هویت
همچنین در این نشست، احمد جولایی، پژوهشگر تعزیه و مدرس تئاتر در سخنانی عنوان کرد: فردوسی در بخش‌های اساطیری، پهلوانی و تاریخی شاهنامه به یزدان و مرزهای هویت فرهنگی توجه خاص دارد. به اعتقاد فردوسی ایران قلب دنیاست و «چو ایران نباشد تن من مباد».
جولایی با تاکید بر توجه خاص فردوسی به عنصر هویت افزود: فردوسی در داستان رستم و سهراب اوج هنرمندی خود را در طراحی نقشه داستانی و شخصیت‌سازی نشان داده است. سهراب از مادر هویت و شخصیت خود را می‌پرسد و در این باره حتی مادر را تهدید می‌کند. سهرابی که هویت خود را می‌شناسد تا لحظه مرگ این هویت را برای پدر فاش نمی‌کند و در تمام لحظات مبارزه با رستم جانب ادب و احترام را نگاه می‌دارد.
وی ضمن اشاره به تشابه‌های موجود میان داستان رستم و اسفندیار و نمایش اودیپوس از جمله در ماجرای کور شدن اسفندیار و نیز شخصیت اول داستان اودیپوس بر استفاده درست و هنرمندانه فردوسی از براعت استهلال در دیباچه داستان‌های شاهنامه نیز تاکید کرد و گفت: براعت استهلال‌های داستان‌های رستم و سهراب و رستم و اسفندیار بسیار زیبا و هنرمندانه خلق شود و حتی گره‌هایی از داستان را باز می‌کند.
منبع: ایبنا