میراث مکتوب – اصطلاح فارسی میانه برای زبان ایرانی میان سال‌های 300 پیش از میلاد و 950 میلادی به کار می‌رود. آثار ادبی به‌جامانده از این دوران نسبتاً اندک است و از آثار غیردینی تنها نوشته‌های پراکنده بر جای مانده است. نگارش در ایران از سدۀ ششم پیش از میلاد برای مفاهیم سودمند (بیانیه‌های شاهی و تاریخی، کارهای حکومتی و ملی) به کار می‌رفته است؛ اما عموماً کاربرد آن فراتر از سده‌های آغازین میلادی برای آثار دینی یا تفننی تداوم نداشت.
این کتاب ترجمه‌ای است از سه مقالۀ ارزشمند از دو ایران‌شناس نامی یعنی ایلیا گرشویچ و مری بویس که هر دو از پژوهندگان برجستۀ زبان و ادبیات ایران پیش از اسلام بوده‌اند و آثار درخوری در این زمینه به نگارش درآورده‌‌اند.
ایلیا گرشویچ در گفتار نخست همۀ آثار ادبی نوشتاری و گفتاری (روایی) بازماندۀ اوستایی و فارسی باستان و مادی و سکایی باستان را بررسی کرده و نوشته‌ها و منابع مربوط به آنها را با دیدی ژرف و گسترده سنجیده و گردآوری کرده است. او در این گفتار دربارۀ زبان‌های مادی، سکایی، پارسی و اوستایی سخن گفته است.
دو گفتار بعدی از مری بویس است که او نیز آثار بازماندۀ ادبیات ایرانی میانۀ غربی و مانوی را به طور کامل و جامع به یاری اسناد و منابع گوناگون پژوهیده و سنجیده و در یک جا گردآوری کرده است. در گفتار دوم مباحثی چون اوستا و زند در دورۀ ساسانی، نوشته‌های متأخر دینی، متون مربوط به مکاشفه و پیشگویی، ادبیات خردگرا، شعر غیرتعلیمی، کتاب‌های حقوقی و آثار منثور نمایشی و کوتاه تعلیمی مطرح شده است. آثار دینی و شاپورگان، آثار منثور درجه دو و سرودها در گفتار سوم مطرح شده‌اند.
فهرست مطالب کتاب:
پیش‌گفتار
گفتار نخست: ادبیات ایرانی باستان (ایلیا گرشویچ)
گفتار دوم: ادبیات فارسی میانه (مری بویس)
گفتار سوم: ادبیات مانوی در ایرانی میانه (مری بویس)
ایلیا گرشویچ، مری بویس، سه گفتار دربارۀ ادبیات ایران پیش از اسلام ، ترجمه: یدالله منصوری، تهران، آوای خاور، 196 صفحه، شمارگان: 500، قطع: وزیری، بها: 300000 ریال، 1395.
منبع: کتابخانۀ تخصصی ادبیات