میراث مکتوب- سفارت نامه خوارزم- ۱۴۸
«شب ششم شوال ۱۲۶۴ ق/ ۱۸۴۸ م محمدشاه قاجار پس از یک دوره بیماری در قصر محمدیه «از این سرای پر ملال به جنان جاوید شتافت» و سلطنت ایران را به فرزندش ناصرالدین میرزا که در مقام ولیعهدی در تبریز به سر می برد به ودیعت گذاشت.
خبر مرگ شاه به ولیعهد جوان هفده ساله در تبریز رسید و او در ۱۴ شوال ۱۲۶۴ ق در همان شهر به سلطنت جلوس کرد (روضه الصفا ۱۵/۸۴۰۱) . ناگزیر می بایستی از تبریز به تهران حرکت کند، اما پولی برای حرکت شاه جوان در بساط نبود، میرزا فضل الله نصیرالملک علی آبادی وزیر آذربایجان از عهده این مهم برنیامد، میرزا تقی خان وزیر نظام «مبلغی از زر و سیم از بازرگانان» تبریز وام گرفت و وسایل کار را از هر حیث فراهم آورده شاه را آبرومندانه به طرف تهران حرکت داد. در بین راه در اوجان در چمن توپچی ملقب به امیرنظام شد، و با ورود به تهران در شب تاجگذاری ناصرالدین شاه شب ۲۲ ذی قعده ۱۲۶۴ ق. ملقب به امیرکبیر و اتابک اعظم و به سمت صدارت اعظمی تعیین و برقرار شد… . امیر در سیاست خارجی روش موازنه منفی در پیش گرفت و به هیچ یکی از دولت های آن روز چون روس و انگلیس، روی خوش نشان نمی داد، و هم چنین در فکر آن بود که مرزهای ایران را به دوره شاه عباس صفوی رسانده، تحکیم در مرزها به وجود آورد، و نمونه بارز آن فرستادن رضاقلی خان هدایت به سفارت خوارزم بود… .سفر هدایت بیش از سه ماه به طول انجامید و روزی که هدایت به تهران بازگشت دو روز بود که امیر از صدارت عزل شده بود… امیر می دانست هدایت به کجا رفته، چه باید می کرد، و کی باید می آمد، اما چه سود، حاصل آن سفر، به سفارش امیر سفارت نامه خوارزم بود که به دستور میرزا آقا خان تتمه ای در مذمت امیر بر آن افزوده شد که زینت بخش کتابخانه سلطنتی باشد…».
نخستین کسی که متوجه اهمیت سفرنامه هدایت شد، شارل شفر، خاورشناس فرانسوی بود. وی در سال ۱۸۲۰ م در پاریس متولد شد و در سال ۱۸۹۸ م یعنی سال سوم سلطنت مظفرالدین شاه در همان شهر درگذشت. از او آثار بسیاری به چاپ رسیده که از مهم ترین آنها Chrestomatie persane یعنی منتخبات ایرانی است که در سال های ۱۸۸۳ تا ۱۸۸۵ م. در پاریس چاپ شد.
آنچه خواندید منتخبی از پیشگفتار سفارت نامه خوارزم است که به قلم رضا قلی خان هدایت (۱۲۸۸ هـ.ق) و به تصحیح جمشید کیان فر در سال ۱۳۸۵، توسط مرکز پژوهشی میراث مکتوب به چاپ رسیده است.
برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر می توانید اینجا کلیک کنید.
«شب ششم شوال ۱۲۶۴ ق/ ۱۸۴۸ م محمدشاه قاجار پس از یک دوره بیماری در قصر محمدیه «از این سرای پر ملال به جنان جاوید شتافت» و سلطنت ایران را به فرزندش ناصرالدین میرزا که در مقام ولیعهدی در تبریز به سر می برد به ودیعت گذاشت.
خبر مرگ شاه به ولیعهد جوان هفده ساله در تبریز رسید و او در ۱۴ شوال ۱۲۶۴ ق در همان شهر به سلطنت جلوس کرد (روضه الصفا ۱۵/۸۴۰۱) . ناگزیر می بایستی از تبریز به تهران حرکت کند، اما پولی برای حرکت شاه جوان در بساط نبود، میرزا فضل الله نصیرالملک علی آبادی وزیر آذربایجان از عهده این مهم برنیامد، میرزا تقی خان وزیر نظام «مبلغی از زر و سیم از بازرگانان» تبریز وام گرفت و وسایل کار را از هر حیث فراهم آورده شاه را آبرومندانه به طرف تهران حرکت داد. در بین راه در اوجان در چمن توپچی ملقب به امیرنظام شد، و با ورود به تهران در شب تاجگذاری ناصرالدین شاه شب ۲۲ ذی قعده ۱۲۶۴ ق. ملقب به امیرکبیر و اتابک اعظم و به سمت صدارت اعظمی تعیین و برقرار شد… . امیر در سیاست خارجی روش موازنه منفی در پیش گرفت و به هیچ یکی از دولت های آن روز چون روس و انگلیس، روی خوش نشان نمی داد، و هم چنین در فکر آن بود که مرزهای ایران را به دوره شاه عباس صفوی رسانده، تحکیم در مرزها به وجود آورد، و نمونه بارز آن فرستادن رضاقلی خان هدایت به سفارت خوارزم بود… .سفر هدایت بیش از سه ماه به طول انجامید و روزی که هدایت به تهران بازگشت دو روز بود که امیر از صدارت عزل شده بود… امیر می دانست هدایت به کجا رفته، چه باید می کرد، و کی باید می آمد، اما چه سود، حاصل آن سفر، به سفارش امیر سفارت نامه خوارزم بود که به دستور میرزا آقا خان تتمه ای در مذمت امیر بر آن افزوده شد که زینت بخش کتابخانه سلطنتی باشد…».
نخستین کسی که متوجه اهمیت سفرنامه هدایت شد، شارل شفر، خاورشناس فرانسوی بود. وی در سال ۱۸۲۰ م در پاریس متولد شد و در سال ۱۸۹۸ م یعنی سال سوم سلطنت مظفرالدین شاه در همان شهر درگذشت. از او آثار بسیاری به چاپ رسیده که از مهم ترین آنها Chrestomatie persane یعنی منتخبات ایرانی است که در سال های ۱۸۸۳ تا ۱۸۸۵ م. در پاریس چاپ شد.
آنچه خواندید منتخبی از پیشگفتار سفارت نامه خوارزم است که به قلم رضا قلی خان هدایت (۱۲۸۸ هـ.ق) و به تصحیح جمشید کیان فر در سال ۱۳۸۵، توسط مرکز پژوهشی میراث مکتوب به چاپ رسیده است.
برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر می توانید اینجا کلیک کنید.
معرفی کتاب از زکیه بیات
