میراث مکتوب- نشستی با عنوان شاهنامه‌پژوهی از سلسله برنامه‌های «حال خوش موزه‌گردی» از سوی موزه هنر جهان در سالن کنفرانس پردیس موزه‌ای دفینه برگزار شد. در این نشست علی اصغر میرزایی مهر ـ دکترای پژوهش هنر و عضو هیأت علمی و مدیر گروه رشته نقاشی دانشکده هنر و معماری دانشگاه علم و فرهنگ ـ درباره برگی از شاهنامه که اکنون در موزه هنر جهان به نمایش گذاشته شده، توضیحاتی داد.
او به وضعیت ایران در زمان آل اینجو و تخریب‌های مغول و در مقابل آن، تولید شاهنامه‌های مصور متعدد از جمله نسخه قوام‌الدین حسن وزیر در سال ۷۴۱ قمری اشاره کرد و گفت: قوام وزیر افرادی را گردهم آورد و شاهنامه قوام را با ۱۰۴ نگاره که از پرکارترین شاهنامه‌های شیراز قرن هشتم هجری بود، نوشتند. شاهنامه‌ای که اوراق آن در جای جای دنیا پخش شده و یکی از برگ‌های آن در موزه هنر جهان وجود دارد.
این پژوهشگر با بیان این‌که نمی‌دانستم چنین برگی اکنون در موزه هنر جهان وجود دارد، گفت: خوشنویس این کتاب که در شیراز نوشته شده، فردی به نام «حسن بن محمد بن علی بن حسینی» مشهور به «موصلی» است که آن را به خط نسخ و عنوان‌های آن به خط توقیع نوشته شده است. با کمال تأسف باید گفت این کتاب مثل بسیاری از آثار کشورمان، در سال‌های پایانی دوره قاجار و در حدود سال ۱۲۹۹ هجری شمسی، تقریبا ۱۰۲ سال پیش از ایران خارج شد. براساس منابعی که در اختیار ماست، یک دلال هنری به نام «تیگران کلکیان» این اثر را از دندان‌پزشکی به نام دکتر رفیع یا رافی خریداری کرده و آن را به اروپا برده و کتاب را اوراق کرده است تا بتواند پول بیشتری به دست بیاورد، به این ترتیب این کتاب در آن زمان اوراق و پراکنده شد.
او اضافه کرد: آن موقع شاید ارزش‌های تاریخی این کتاب را نمی‌دانستند، اما به تدریج که برخی از کارشناسان هنری روی آن کار کردند، این شاهنامه هم در نمایشگاه‌های جهانی عرضه شد و جایگاه و اعتبار و اهمیت خود را برای هنرشناسان و دوستداران هنر روشن کرد.
مدیر گروه رشته نقاشی دانشکده هنر ادامه داد: با توجه به اطلاعاتی که دارم این کتاب ۳۲۵ برگ داشته است و ۳۰ در ۳۷ سانتی‌متر قطع آن بوده و هر صفحه ۶ ستونی بوده است. همچنین ۱۰۴ نگاره داشته است. این تعداد نقاشی برای کتاب بسیار زیاد است یا حداقل می‌توان گفت که نسخه‌های قبل از مکتب قرن هشتم، هیچ‌کدام به این تعداد نگاره نداشتند. این نشان می‌دهد که با این کتاب جدی‌تر برخورد شده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علم و فرهنگ گفت: استادان ما معتقدند که این نگاره‌ها کار یک نفر نیست. این‌ها باید در کارگاه‌های دولتی کشیده شده باشند، اما در سال ۷۴۱ هنوز قوام‌الدین به مقام وزارت نرسیده بود، بنابراین گمان می‌کنیم او یک فرد با فرهنگی بوده که سمت‌هایی در دولت آل اینجو داشته و تا قبل از رسیدن به وزارت چنین شوری برای مصور کردن کتاب شاهنامه به خرج داده است، بنابراین حتماً در دوران وزارتش کارهای بیشتری انجام داده یا نسخه‌های دیگری از شاهنامه سفارش داده که شاید از بین رفته‌اند.
این نشست با شاهنامه‌خوانی سحر جهان‌تاش ادامه پیدا کرد و در انتها، امیر ارغوان ـ کارشناس ارشد زبان‌های باستانی و شاهنامه‌پژوه ـ این برگ از شاهنامه قوام وزیر را بررسی کارشناسی و تشریح کرد و گفت: با بررسی برگه‌های مشابه معلوم شد برگ موجود در موزه هنر جهان با سبک «اینجوی شش ستونی»، از اصالت برخوردار است.
او، نحوه اثبات اصالت این برگ از شاهنامه را به صورت مفصل توضیح داد و گفت: این برگ نیز مانند بقیه برگ‌ها، سرنویسی به خط توقیع، اعراب‌گذاری سرخ و رکابه‌ای دارد.
ارغوان افزود: جعل شاهنامه در این دوران زیاد بوده است و این برگ از شاهنامه نیز با برگ‌های دیگری ترکیب شده، اما بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد که این برگ اصیل است و مطمئن شدیم که متعلق به دوران اینجو است.
هم‌زمان با این نشست، از صفحه پشت نگاره شاهنامه قوام وزیر موجود در موزه هنر جهان رونمایی شد. در صفحه روی این برگ از شاهنامه، نگاره‌ای از داستان نوش‌زاد و رام برزین و در صفحه پشت، متن این داستان آمده است.
موزه هنر جهان در ساختمان دفینه (مجتمع فرهنگی سردار آسمانی) در بلوار میرداماد تهران واقع شده که به جز شنبه‌ها، از ساعت ۹ صبح تا ۱۷:۳۰ باز است.
منبع: ایسنا