میراث مکتوب- در مراسم شانزدهمین سهشنبۀ فرهنگی سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، از سه سکۀ نقرۀ کامل و یک نیمسکۀ ولایتعهدی امامرضا(ع) متعلق به سالهای 202 تا 204 هجری قمری، در موزۀ آستان قدس رضوی و با حضور دو تن از واقفان آنها رونمایی شد.
مسئول گنجینۀ سکه و اسکناس کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در ارتباط با سکههای رونمایی شده اظهار داشت: سکۀ درهم نقره ضرب سال 202 قمری در محمدیه (ری) و نیمسکۀ ضرب سال 202 قمری در مرو، اهدایی آقای محمدتقی صفار از مشهد؛ سکۀ درهم نقره ضرب سال 202 قمری در فارس اهدایی حاج محمدتقی و خانم صدیقه رضایی از تهران و سکۀ درهم نقره ضرب سال 204 قمری در اصفهان اهدایی خانم گلی خاتم از اندیمشک، مادر سردار شهید محمدرضا فردچیان، فرمانده سپاه اندیمشک، 4 سکۀ رونمایی شده در این مراسم است.
محمدحسن یزدینژاد در خصوص تاریخچۀ این سکهها تصریح کرد: مأمون در سال 201 هجری قمری برادرش قاسم مؤتمن را از ولایتعهدی عزل و امامرضا(ع) را از مدینه به خراسان دعوت کرد و ایشان را ولیعهد مسلمین نامید و فرمان داد تا نام ایشان را بر سکههای نقره(درهم) ضرب کنند.
وی افزود: درهمهای مزین به نام امامرضا(ع) از سال 201 تا 205 هجری قمری در ضرابخانههای مرو، سمرقند، محمدیه، اصفهان، نیشابور و فارس ضرب میشد و این درحالی است که امامرضا(ع) در سال 203 هجری قمری به دست مأمون به شهادت رسیدند.
یزدینژاد برای ادامۀ ضرب سکۀ ولایتعهدی امامرضا(ع) پس از شهادت ایشان به دست مأمون عباسی دو دلیل ذکر کرد و اظهار داشت: این حرکت میتواند یکی به دلیل نمایش ظاهری مأمون برای علاقه به امام باشد و دلیل دیگر آن هم میتواند این باشد که قالبهای این درهمها را در سال 203 هجری ساخته بودند و نمیخواستند این قالبها بدون استفاده بماند.
وی این سکهها را از جهت خط و مطالب موجود بر رو و پشت آنها جزو زیباترین سکههای ضرب شده در دوران خلافت پانصدسالۀ عباسیان دانست.
محمدتقی صفار، اهداکنندۀ دو عدد از سکههای ولایتعهدی و واقف 110 عدد سکه به موزۀ آستان قدس رضوی، نیز در سخنانی پیشینۀ ضرب سکۀ ولایتعهدی را متعلق به روم باستان ذکر کرد و گفت: در ایران سابقۀ این حرکت به پیش از اسلام بازمیگردد و سکههای اردشیر اول ساسانی همراه با تصویر شاهپور اول به عنوان ولیعهد، نخستین نمونۀ سکههای از این نوع است.
وی در ارتباط با سکههای ولایتعهدی امامرضا(ع) بیان کرد: در اثر ناصرخسرو قبادیانی در منقبت امامرضا(ع) آمده است که سکههای شما هر کدام به 70 دینار خریداری میشود؛ یعنی در قرن پنجم سکههای حضرت شناخته شده بود و این سکههای نقره را به نیت تبرک، به 70 سکۀ طلا میخریدند.
تقدیر از محمدتقی صفار و بانو گلی خاتم، مادر سردار شهید محمدرضا فردچیان، دو واقف سکههای ولایتعهدی از برنامههای این مراسم بود.