میراث مکتوب – اواخر قرن نهم هجری نخستین کارگاههای هنر توپقاپی سرای در استانبول شکل گرفت.
ثبت اسامی و میزان مقرری هنرمندان و صنعتگرانِ این کارگاهها، شکل گیری دفاتری را به همراه داشت که با نام دفاتر اهل حِرَف خوانده می شدند. ضرورت مطالعۀ این اسناد با توجه به ناشناخته بودنشان، برای اهالی فرهنگ و هنر و مرتبط بودنشان با هنرمندان ایرانی فعال در دربار عثمانی، افزون میگردد. دسترسی به تصاویر این دفاتر در طی دوران شش ماهۀ فرصت مطالعاتی نگارنده در استانبول و در بررسی های صورت گرفته بروی اسناد مركز آرشیو عثمانی تركیه حاصل آمده است.
روش تحقیق در این پژوهش بر پایۀ مطالعات تاریخی، توصیفی و تحلیل داده هاست. بخش نخست به معرفی دفاتر اهل حرف توپقاپی سرای اختصاص دارد. در این بخش معرفی صنایع و فنون دفاتر اهل حرف و چگونگی ثبت این اسناد می آید. هدف اصلی، شناخت میزان اعتبار داده های دفاتر اهل حرف است. بدین منظور در بخش دوم تحقیق، اطلاعات دفاتر اهل حرف با برخی از معتبرترین تذکره ها و اسناد قرن دهم هجری، تطبیق می گردد. این برآورد، میزان صحت و سقم دفاتر اهل حرف را مورد سنجش قرار خواهد داد.
متن کامل این مقاله نوشتۀ فرزانه فرخ فر که در تازه ترین شمارۀ دوماهنامۀ گزارش میراث (دوماهنامۀ تخصصی اطلاع رسانی در حوزۀ نقد و تصحیح متون، نسخه شناسی و ایران شناسی – دورۀ دوم، سال هشتم، شمارۀ سوم و چهارم مرداد – آبان 1393) منتشر شده است اینجا بخوانید.