میراث مکتوب- مانی، پیامبر باستانی ایران، در ابتدای تشكیل حكومت ساسانی ظهور كرد. وی با آمیختن ادیان مختلفی چون مسیحیت، یهودی، بودایی و هندو، توانست به آسانی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم هر منطقه نزدیكی یافته و پیروان فراوانی بیابد. اما در مقابله با موبدان زرتشتی شكست خورد و سرانجام با سعایت آنان كشته شد و مانویت نیز در انزوا فرو رفت.
اما فتوح اعراب و ورود اسلام به ایران، مرحله جدیدی برای فعالیت تازۀ مانویان فراهم آورد. درباره این مقطع این سؤال مطرح می‌شود كه مانویان در دوره حاكمیت اسلامی (دو قرن اول هجری) برای حفظ موجودیت خود، چه راهكارهای فكری ـ سیاسی اتخاذ نمود؟
با توجه به شرایط جدیدی كه با سقوط پادشاهی ساسانی به وجود آمد و همچنین برخورد تفكرات مانوی و اسلامی این فرضیه محتمل است كه: مانویان در دو قرن اول هجری، برای حفظ موجودیت خود، در شرایط به وجود آمده، به راهكارهایی از جمله: نزدیك شدن به قدرت سیاسی، مهاجرت، انزوا، مخفی كاری، رواج پنهانی افكار و عقاید مانوی و سرانجام نفوذ در آراء اسلامی و تأثیر در تشكیل فرقه های جدید اقدام نموده باشند.
نویسنده کتاب حیات فکری و اجتماعی مانویان در دوره اسلامی(تا قرن سوم هجری) در جهت آزمون فرضیه فوق سعی کرده كه كلیات شرایط و زمینه‌های سیاسی ـ فرهنگی حكومت اسلامی در دو قرن اول هجری را تبیین کند و سپس به بررسی دو مقوله حیات فكری و تلاش برای تداوم حیات سیاسی مانویان بپردازد.
راحله ضائفی همچنین به تأثیر فعالیت‌های پیروان مانی در آراء و افكار اسلامی نیز پرداخته و به راه‌هایی را كه مانویان از طریق آن توانستند در تشكیل فرقه‌ای چون متصوفه و معتزله نقش داشته باشند، توصیف و تحلیل کرده است و نشان داده که آن‌ها از طریق تلاش‌های فکری و سیاسی خود موفق شدند تا قرن‌های متمادی بقای آیین كهن مانوی را تضمین نمایند.
حیات فکری و اجتماعی مانویان در دوره اسلامی (تا قرن سوم هجری)، راحله ضائفی، نشر صدف یاب، چاپ اول 98، قطع وزیری، جلد شومیز، 192 صفحه، قیمت20000 تومان.