میراث مکتوب- نشست “حج در ادبیات عرفانی” به همت گروه مطالعات قرآنی خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز دوشنبه ۵ خرداد ۱۴۰۴ در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.
محمود شیخ، عضو هیئت علمی گروه ادیان و عرفان تطبیقی، اظهار داشت: صوفیه از منظرهای مختلفی به حج نگاه کرده اند. من در این گفتار از کتاب های مصباح الشریعه، کشف المحجوب، احیاء علوم و تذکرة الاولیاء عطار استفاده کرده ام. حج هم مثل بقیه عبادات در سنت اسلامی متضمن احکام فقهی است و چون عبادت خاصی است و در یک مکان خاصی تحقق پیدا می کند، این متضمن نمادهای متعدد شده است. عرفا از منظر خودشان حج را تفسیر کرده اند. در این کتاب ها یک طیفی از نگرش ها در مورد حج وجود دارد که به سه دسته اصلی تقسیم می شود.
وی افزود: نگرش اول، نگرش اثباتی به حج است که در آن مناسک ظاهری حج ارزش بلایی قائل است. نگرش دوم، نگرش انتقادی است که مناسک ظاهری را با دیده تردید به آن نگاه می کنند. نگرش سوم، نگرش توأمان است و همزمان معتقد است که معنا پشتوانه صورت و صورت پشتوانه معنا خواهد بود. عرفا از چند منظر به عرفا نگریسته اند. یک مورد، کعبه یک نماد است که به ما هویت دینی می دهد. از منظر دوم، خود کعبه و حج، مسیر است، ما در این مسیر حرکت می کنیم. از منظر سوم، کعبه مقصد است به مثابه بیت الله و این دیگر بالاترین فهمی است که از کعبه می توانیم داشته باشیم. ما کثرت کرایی تفسیری داریم یعنی تفسیر واحد در این متون وجود ندارد. در اکثر این متون، تحول باطنی اولویت دارد. در بسیاری از این حکایات، تجربه شخصی جایگاه ویژه ای دارد. حج در سنت اسلامی در کانون تجربه معنوی عرفا قرار دارد.
منبع: خانه اندیشمندان علوم انسانی