میراث مکتوب – استاد دکتر فتح‌الله مجتبائی در سال ۱۳۰۶ در تهران دیده به جهان گشود. پدر و اجداد وی از جملۀ مستوفیان دوران قاجار بودند و نیای او از بزرگان صوفیۀ طریقت نعمت‌اللهی بود. وی مقدمات ادبیات و علوم رسمی را در فراهان اراک فراگرفت و در ادامۀ تحصیلات خود در سال ۱۳۳۲ از دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران و دانش‌سرای عالی موفق به اخذ درجۀ کارشناسی شد. دکتر مجتبائی از آن سال تا سال ۱۳۳۸ در دبیرستان‌های اراک و تهران و دانش‌سرای عالی به تدریس ادبیات و زبان‌های خارجی اشتغال داشت. در سال ۱۳۳۹ از طرف وزارت فرهنگ برای آشنایی با روش‌های جدید تألیف کتاب‌های درسی به خارج از کشور اعزام شد و پس از یک دوره مطالعه و تحقیق در این زمینه در ایالات متحدۀ امریکا (دانشگاه کلمبیا، نیویورک) به کشور بازگشت و مأمور تهیه و تدوین کتاب‌های درسی ادبیات برای دبیرستان‌ها شد.
دکتر مجتبائی در سال 1350 درجۀ دکتری تاریخ ادیان و فلسفۀ شرق را از دانشگاه هاروارد امریکا و سپس در مرکز مطالعات ادیان جهان امریکا، تاریخ تطبیقی ادیان را تحصیل کرد. وی در حال حاضر عضو هیئت علمی بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و همچنین عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی( از اسفندماه 1376) است. از دکتر فتح‌الله مجتبائی تا کنون بیش از دویست عنوان کتاب و مقاله و نقد کتاب به صورت تألیف و ترجمه و تصحیح به زبان‌های فارسی و انگلیسی در ایران و خارج از ایران منتشر شده است. برخی از آثار او عبارت‌اند از: شعر جديد فارسی، ا. ج. آربری (ترجمه)، 1334؛ بوطيقا ـ هنر شاعری (ترجمه)، 1337؛ گزيدۀ اشعار رابرت فراست (ترجمه)، 1338؛ عصر طلايی يونان و فلسفه و هنر آن، ويل دورانت (ترجمه)، 1339؛ تاريخ ادبيات ايران از فردوسی تا سعدی، ا.گ. براون (ترجمه)، 1341؛ شهر زيبای افلاطون و شاهی آرمانی در ايران باستان، 1352؛ لغت دری، 1356؛ طوطی‌نامه، ضياءالدّين نخشبی، 1372؛ رای و برهمن، 1374.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در ادامۀ سنّت تجلیل از اعضای پیوستۀ خود، این بار جشن‌نامۀ استاد دکتر فتح‌الله مجتبائی را با مقالاتی از استادان و محققان و دوستداران وی منتشر کرده‌است. عناوین مقالات مجموعۀ حاضر بدین شرح است: «کیست مجتبائی؟»، محمدعلی موحد؛ «مصاحبه با دکتر فتح‌الله مجتبائی»؛ «احتمالی دربارۀ معنی اصطلاح “از بن دندان” در ادب فارسی»، محمود امیدسالار؛ «بررسی دگرگونی مفهوم ایمان در کتاب مقدّس»، محمدهادی امینی ـ حسین حیدری؛ «اقتباسات حافظ از شاعرانِ دیگر»، حسن انوری؛ «فعل در گویش دری، گونۀ زین‌آبادی»، یدالله ثمره؛ «اصطلاحات مربوط به نساجی در قرون اوّل تا ششم هجری»، موریس لومبار/ ترجمۀ حسن حبیبی؛ «فواید اجتماعی مکتوبات مولانا»، غلامعلی حدّاد عادل؛ «کیهان‌شناخت ایرانیان باستان بر بنیاد اوستا و متون پهلوی»، حسین حیدری ـ فائزه ایزدی ـ محدثه قاسم‌پور؛ «هشتادوسه‌سالگی استاد»، بهاءالدّین خرمشاهی؛ «خرقه‌سوزی در آرمان‌شهر رندان»، اصغر دادبه؛ «زبان فارسی از آشوب تا سامان»، جلیل دوستخواه؛ «سراج‌الدّین علی‌خان آرزو و زبان فارسی»، مهدی رحیم‌پور؛ «پسوند ـ آد، ـ آده»، علی رواقی؛ «گفت‌وگوهایی در باب ادبیات جهان جی. دبلیو. فون گوته و جی. بی. اکرمن»، هوشنگ رهنما؛ «واژۀ معلم در ادبیات سُغدی بودایی»، زهره زرشناس؛ «راهی به رهایی از رنج در بودیزم (ژاپنی)»، مجتبی زروانی؛ «گنج‌خانۀ سرای مغان»، محمود عابدی؛ «الهیات جهانی در اندیشۀ ویلفرد کنت ول اسمیت»، قربان علمی؛ «پیوندشناسی نمادین گاو و مار در اساطیر ایرانی و شاهنامه»، حسین قربان‌پور آرانی ـ نجمه غلباش قره‌بلاغی؛ «روزه در متون سُغدی»، بدرالزّمان قریب؛ «مجتبائیِ شاعر»، حسن قریبی؛ «مقایسۀ چهار گونۀ زبانی در استان‌های بوشهر و هرمزگان»، ایران کلباسی؛ «مقام علمی ابوریحان بیرونی»، مهدی محقق؛ «گویش‌شناسی»، دیوید بریتن/ ترجمۀ علی مصریان؛ «دیوانچۀ فرشته»، محمدرضا نصیری؛ «حرف همزه و نقش آن در نمایش تلفظ یک واکه در آغاز هجا»، سلیم نیساری «یونس امره و خوانِ مولوی و سعدی»، توفیق ه. سبحانی؛ یادها و خاطره‌ها.
جشن‌نامۀ استاد دکتر فتح‌الله مجتبائی، مجموعۀ مقالاتی است که زیر نظر دکتر غلامعلی حدّاد عادل گردآوری شده و فرهنگستان زبان و ادب فارسی آن را در 584 صفحه و به بهای 350000 ریال منتشر کرده است.