تشریح هیئت جدید از منظر تیخو براهه

میراث مکتوب- به احتمال بسیار کهن ترین سند موجود به زبان فارسی که به معرفی و تشریح علم هیئت جدید پرداخته است، نامه ای است که در سال ۱۶۲۴ م، یعنی کمتر از ربع قرن پس از مرگ تیخو براهه، در دوران شاه عباس اول تدوین شده است. این نامه را اشراف زادۀ ایتالیایی، پیترو دلاواله، بر اساس گفتار کشیش و ریاضی دان ایتالیایی کریستفرو بوری خطاب به دوست منجمش زین الدین لاری نوشته و برای او فرستاده است. در این نامه دلاواله به تشریح مدل بیراهه می پردازد و به همراه آن برای اثبات برتری آن در مقایسه با نظام بطلمیوسی دلیل می آورد. علاوه بر آن از رونق علوم ریاضی و هیئت در اروپا سخن می گوید و از کوپرنیک و کپلر و گالیله به عنوان بزرگان این علوم نام می برد. وی همچنین خبر از اختراع تلسکوپ و رصد اقمار مشتری می دهد. دلاواله در خاتمه از مطابقت مدل براهه با کتب مقدس مسیحیان سخن می گوید و سعی دارد زین الدین لاری را قانع کند که آن مغایرتی با نص و وحی ندارد.
آنچه خواندید، چکیده مقاله ای است با عنوان «انتقال علم در عهد صفوی؛ رساله ای فارسی در تشریح علم هیئت جدید بر اساس نظر تیخو براهه» که توسط کامران ارجمند به نگارش درآمده و در شماره اخیر مجله تاریخ علم به چاپ رسیده است.
سایر مقالاتی که در این شماره منتشر شده، عبارتند از:
از عطاری های سنتی تا داروسازی جدید در ایران: مریم ثقفی، سیدمحمد حسین منظورالاجداد
نقش ریاضی دانان در معماری به روایت متون دورۀ اسلامی: جعفر طاهری
ماهیت فیزیکی افلاک، بررسی مفهوم فلک در آثار هیئت: حنیف قلندری
بررسی امکانات ترکیب واحدهای نغمگی و ملایمت آکوستیکی آنها در موسیقی ایران: سعید کردمافی
تحریر نصیرالدین طوسی از رساله تکسیر دایره ارشمیدس در تحریر متوسطات: اریک فان لیت
نشریه علمی ـ پژوهشی تاریخ علم؛ شماره دهم ۱۳۹۰؛ مدیر مسئول: اصغر قائدان؛ سردبیر: محمد باقری؛ قطع: وزیری؛ ۱۳۸+۴۱ صفحه؛ قیمت: ۴۵۰۰۰ ریال

معرفی نشریه از زکیه بیات