میراث مکتوب- نکوداشت دوازده چهره نامدار حوزه ادب، فرهنگ و فقه، همراه مراسم رونمایی از تمبر یادبود آنان امروز ۲۴ آذر ۱۴۰۱ در تالار وحدت برگزار شد.
در یادبود تجلیل از نام‌آوران ایران در «همایش بین‌المللی مخطوطات مشرق‌زمین» آیت‌الله احمد حسینی اشکوری، دکترفتح الله مجتبایی، آیت الله سیدمحمود مرعشی نجفی، استاد محمدعلی موحد، آیت الله سیدمصطفی محقق داماد، استاد سیدعبدالله انوار، دکترغلامحسین ابراهیمی دینانی، دکترمهدی محقق، دکترعلی رواقی، دکترنجفقلی حبیبی، دکترعلی اشرف صادقی و استاداحمد سمیعی گیلانی تجلیل شدند.
علی حیدری یساولی به عنوان دبیرهمایش، از دکتر شالویی رئیس هیئت‌مدیره بنیاد رودکی و رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، دعوت به سخنرانی کرد. شالویی بیان کرد: بنیاد فرهنگی هنری رودکی و تالار وحدت، افتخار می‌کند که میزبان چنین رویداد برجسته‌ای با حضور چنین نخبگان و فرزانگانی از این مرز و بوم باشد. چهره‌های نام‌آوری که برای جامعه فرهنگ و علم و ادب ما شناخته شده هستند. آنچه به عنوان رسالت امروزی ما مطرح است، معرفی چنین چهره‌هایی به جوانان و نسل نو است. این چهره‌ها، به مانند اسوه‌هایی پایدار برای جوانان اند.
وی بیان کرد: ما در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بیشتر اهتماممان بر آن است که نسل جدید و نوپای امروزی با چنین شخصیت‌های موثر و تاثیرگذاری آشنا شوند. نه حتی برای مسلمانان بلکه برای سایر ادیان نیز، چنین فرزانگانی می‌توانند نشانه ترقی باشند. باید تا جایی که می‌توانیم نور چنین انواری را به جهان برسانیم.
شالویی گفت: امیدوارم در آینده نیز از این دست برنامه‌ها برای معرفی بزرگان، فراوان داشته باشیم. برای معرفی باید از همه ابزارهای موجود، خاصه ابزارهای هنری، بیشتر بهره بگیریم؛ چه سینما، چه حوزه‌های تجسمی و چه موسیقی.
دکترسیدمصطفی محقق داماد، دیگر سخنران این مراسم بود. وی سخنرانی خود را با اشعاری آغاز کرد: «آن را که علم و دانش و تقوا مسلم است/ هرجا قدم بنهد، قدمش خیر مقدم است/ کس را به مال نیست بر اهل کمال، فضل/ علم است آنچه مظهر اولاد آدم است».
محقق‌داماد پس از تبریک و تشکر از برگزارکنندگان، استادان حاضر در مراسم را از بزرگان فرهنگ این کشور معرفی کرد و گفت: هرچه بگویم کم گفته‌ام. به دلیل سن زیادی که بر من گذشته، بر تاریخ فرهنگ این کشور در قرن معاصر نسبتا مطلع هستم. روزی را به خاطر دارم که در قم، تنها دو کتابخانه وجود داشت، یکی کتابخانه فیضیه و دیگر آستان مقدسه فاطمه معصومه(س)، وقتی این هنگامه بزرگ تاسیس شد، به سان پناهگاهی برای اهل پژوهش در آمد. در کتابخانه مرعشی نجفی نیز، حضرت آیت‌الله مرعشی نجفی زحمات زیادی کشیدند و کتاب‌ها را به رنج و تلاش خود تهیه می‌کردند. این‌ها همه سابقه‌های فرهنگی ماست.
وی افزود: بزرگان حاضر در این مراسم پاسداران زبان پارسی هستند که ما باید به این زبان آشنا باشیم و به آن افتخار کنیم. تمدن اسلامی وقتی آگاهی‌سازی می‌کند که ما به آثار این بزرگان مراجعه می‌کنیم.
محقق‌داماد با اشاره به آیه « هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ» «آیا دانایان و نادانان با هم برابرند؟» بیان کرد: مخاطب این سوال، وجدان بشری است. عقل سلیم و خردمند بشر پاسخ آن را می‌دهد: هرگز برابر نیستند. خدا نکند روزی برسد که شاهد پاسخ‌هایی بر خلاف وجدان بشری در جامعه باشیم.
وی اضافه کرد: روزگاری استقبال از کتابخانه‌ها کم بود اما به حمدالله به تدریج آن فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی همچون تمدنی بزرگ در ایران شکوفا شد. خدایا این نعمت را از ما مگیر.
مهدی محقق دیگر سخنران این مراسم بود. وی بیان کرد: یکی از امتیازات فرهنگ اسلامی احترام به علم است. ما در تاریخ ملاحظه می‌کنیم که دانشمندان مورد احترام و تکریم بوده‌اند. این احترام به علم باعث ادامه علم می‌شود. ما در این ۱۴۰۰ سال مشاهده می‌کنیم که روز به روز شمار دانشمندان بزرگ بیشتر می‌شود. از این جهت است که ما باید این سنت را ادامه بدهیم و از علم دانشمندان احترام و تکریم نماییم.
وی افزود: تقدیر و تکریم علم، باعث می شود تا نسل آینده نیز قدم به جای پای قدم بزرگان بگذارند. از بانیان این مراسم تشکر می‌کنم که این دانشمندان را گرد هم آورده‌اند تا به یاد گذشته پر افتخار این مملکت باشیم. امیدوارم تعداد این گونه مراسم‌ها بیشتر شود.
دیگر سخنران این مراسم، احمد سمیعی گیلانی طی سخنانی عنوان کرد: ما حقیقت اسلام را باید بشناسیم و بشناسانیم. حقیقت اسلام، دین و سیره محمدی است. دین دو بخش دارد، طبع و وزن، آنچه لایتغیر است طبع است. طبع سرشت انسانی است که تغییر نمی‌کند. توحید، نبوت، معاد؛ توحید باب تفعیل است یعنی یگانه‌سازی. دین محمدی یگانه‌ساز است نه تفرقه‌افکن.
وی ادامه داد: ما بایستی سیره محمدی را در مدارس و دانشگاه‌ها تعلیم بدهیم. من همیشه پیغمبرمان را رسول خطاب می‌کنم چون رسول، تنها پیامبر نیست، رسالت دارد. محمد رسالتش یگانه‌سازی اعراب بود؛ کسانی که هر کدامشان یک بتی داشتند و ۹ ماه در سال را به جنگ با یکدیگر می‌پرداختند. محمد، از این‌ها، یگانه ساخت. یک ملت ساخت. من فکر نمی‌کنم در تاریخ جهان، کسی متجددتر از رسول اکرم بوده باشد.
سیداحمد حسینی اشکوری هم در ادامه با اشاره به اینکه این مراسم‌ها می‌توانند مشوق خوبی برای جوانان باشند بیان کرد: وقتی از پیرها تقدیر به عمل می‌آید جوانان نیز تشویق می‌شوند که با جدیت بیشتر یک کار حسابی انجام دهند و بهره حقیقی برای دین و کشور و ملت باشند.
حسینی اشکوری اضافه کرد: اما گله‌ای نیز دارم و آن هم این است که چرا یک فرد که عمر زیادی را صرف فرهنگ و علم کرده باید هنوز درگیر مایحتاج زندگی روزمره باشد. این نشان می‌دهد که تشویق کلامی برای آن‌ها کافی نیست. آن‌ها نیازمند حمایت‌های بیشتری هستند و به شکل واقعی باید مورد تشویق قرار بگیرند.
وی به نقل داستانی قدیمی درباره حمایت از جوانی در یکی از کتابخانه‌ها پرداخت و گفت: رئیس کتابخانه قدر مواهب این جوان را ندانست و چند وقت بعدش دو نفر از آمریکا آمدند و به او کمک کردند تا پیشرفت کند. آن جوان اکنون استاد دانشگاه پرینستون آمریکا است. ما داریم امکانات و افراد با مواهب را از دست می‌دهیم. آن‌ها ممکن است یک عمری را در انزوا سپری کنند و یا از ایران خارج شوند. ما باید توجه بیشتری به این موضوع داشته باشیم.
سخنرانی بعدی با صحبت‌های سیدعبدالله انوار ادامه پیدا کرد. انوار به زندگی ابن سینا و اعجاب و نبوغ زندگی این دانشمند ایرانی اشاره کرد و گفت: ابن سینا کسی بود که در ۹ سالگی هندسه اقلیدسی را فرا گرفت. او نبوغ شگفت‌انگیزی در یادگیری علوم داشت. امیدوارم نسل جوان به این مسائل توجه کنند و بدانند که چیزهای بزرگی در فرهنگ اسلام وجود دارد. روی این فرهنگ، سال‌ها تفکر شده است. امیدوارم علم اسلامی مورد توجه قرار بگیرد که هرچه اعتبار اسلام بالاتر برود اهمیت این علوم نیز بیشتر می‌شود.
پس از صحبت‌های انوار، دکتر سیدمحمود مرعشی نجفی پشت میکروفون رفت. وی به کتابخانه‌ای که مرحوم پدر بنیان‌گذاری کرده بود اشاره کرد و گفت: زمانی بود که در این کتابخانه فقط دو قفسه کتاب داشتیم. الان ۸۵ هزار عنوان کتاب خطی در چهل و چند هزار مجلد در کتابخانه موجود است. طبق گزارش یونسکو کتابخانه ما بزرگترین کتابخانه اسلامی شیعی است.
وی ادامه داد: این کتابخانه روز به روز فعالیت‌هایش بیشتر شده و در حال حاضر تعداد فهرست‌های نسخه‌های خطی که چاپ شده ۶۲ جلد است که هر جلد افزون بر ۸۰۰ صفحه دارد. ما به هر قیمتی که باشد نسخه‌های خطی را حفظ می‌کنیم. این کتابخانه نظر به اهمیتی که دارد اکنون با حدود ۴۰۰ مرکز فرهنگی در ایران و خارج از ایران در ارتباط است، حتی کتابخانه کنگره آمریکا.
دکتر علی رواقی دیگر سخنران این مراسم بود. وی به مقوله زبان فارسی پرداخت و گفت: نکته‌ای که می‌خواهم به آن اشاره کنم کارهایی است که درباره زبان فارسی صورت گرفته. کارهایی که باید انجام شود بسیار افزون‌تر از کارهایی است که تا کنون انجام شده است. پیش‌تر خیلی درباره زبان فارسی کار شده است. اگر این کارها در ۶۰ تا ۷۰ سال قبل انجام نمی‌شد امروزه ما با چنین تالیفاتی روبه‌رو نبودیم.
دکتر نجفقلی حبیبی سخنران بعد بود. وی بیان کرد: بیشترین کار من بعد از اینکه تدریس تمام شد، تصحیح نسخه‌های خطی بوده است. بسیاری از منابع ما هنوز چاپ نشده‌اند، به همین دلیل تمام وقتم را برای تصحیح در حوزه فلسفه گذاشته‌ام. در ۱۰ سال گذشته، تمام وقتم را روی کتاب قانون ابن‌سینا گذاشته‌ام. در تمام دنیا این کتاب تدریس می‌شود. کتاب قانون هنوز در برخی کشورها مانند لبنان و مصر هر ساله تجدید چاپ می‌شود.
وی اضافه کرد: قانون ۵ جلد دارد. کتاب اول کلیات است که همه می‌خوانند. کتاب دوم در باب داروهای گیاهی و حیوانی و معدنی است. الان مشغول کتاب سوم هستم که به بیماری‌ها می‌پردازد، از ناخن پا تا موی سر همه چیز را شرح می‌دهد. کتاب چهارم و پنجم را نیز هنوز شروع نکرده‌ام. کتاب پنجم، نسخه‌هایی است که ابن‌سینا برای بیماران خود می‌نوشته.
محمد اسفندیاری، اسلام‌پژوه و تاریخ‌شناس در ادامه این مراسم اظهار کرد: علم، معشوقی حسود است. کسی که می‌خواهد علمی فراچنگ بیاورد باید از تمام عشق‌های دیگرش صرف‌نظر کند. کسی به درجات علمی می‌رسد که واحدالهم و فارغ‌الغم باشد. تازه اگر کسی همه وجودش را وقف علم کند، تنها می‌تواند به بخش اندکی از موجودی علم برسد. ما باید کل وجودمان را وقف کنیم تا به جزئی از علم برسیم.
وی افزود: دانشمندان امروز ما همه با دست و پایی لرزان ستون خیمه‌های فرهنگ و ادبیات ایرانی و اسلامی هستند. فرهنگ این بزرگواران در مشق و مشقت خلاصه می‌شود. این‌ها از آسایش و راحتی گذشته‌اند تا خدمتی به فرهنگ کنند. هنرمند هر جا رود قدر ببیند و بر صدر نشیند. هنر یعنی همان علم و معرفت و فضل و کمال.
اسفندیاری گفت: دانه‌درشت‌ها در تمام تاریخ، در دو گروه بودند. یکی عالمان و یکی حاکمان. با این تفاوت که حاکمان میهمانان تاریخ هستند اما عالمان صاحبخانه‌های تاریخ. عالمان می‌آیند و نمی‌روند اما حاکمان می‌آیند و می‌روند. رازی و ارسطو و شیخ طوسی و غزالی و … همه زنده هستند چون کتاب‌هایشان را هنوز می‌شود خواند. متاسفانه تصویری از این عالمان نداریم اما دست‌خط آنان می‌تواند همان تصویر آنان باشد.
وی افزود: ویژگی دیگر این عالمان، فضل و فضیلت است. این‌ها هم فضل علمی دارند و هم فضیلت اخلاقی. مراکز علمی ما نباید جعبه ملزومات بپرورند. باید کسانی را بپرورانیم که اخلاقی باشند و روح علمی داشته باشند و عالم باشند. علم و اخلاق جایگزین‌ناپذیرند و هیچ چیزی نمی‌توان جای آن‌ها را بگیرد.
در انتهای مراسم، از تمبر یادبود نام‌آوران حاضر در مراسم رونمایی شد. همچنین مراسم تقدیری با اهدای لوح به این چهره‌ها در ادامه، برگزار شد.
منبع: ایبنا