تاریخ نامۀ (شمس الحسن) تألیف تاج السلمانی بۀ تصحیح، تحقیق و تعلیقات اکبر صبوری منتشر شدۀ است.
شاهرخ در زمان حکومت خود به خلق آثاری که بیانگر دوران پایانی حکومت پدرش و نیز دورۀ سلطنت خود باشد همت گماشت. از جمله افرادی که از جانب وی مامور نوشتن تاریخی در این خصوص شدند، یکی مورخ مشهور حافظ ابرو و دیگری تاج السلمانی بودند. بارتولد در زمان تألیف کتاب الغ بیگ و زمان وی از یک نسخۀ خطی بدون نام و خیلی ناقص موجود در موزۀ بریتانیا استفاده نموده و آن را شاهرخ گمنام نامید. بعدها نسخۀ کاملی از این اثر در کتابخانۀ لالۀ اسماعیل افندی استانبول به شمارۀ 304 پیدا شد و برای نخستین بار توسط والتر ۀینس در اثری تحت عنوان تحقیقی دربارۀ منابع تاریخی دورۀ تیموریان معرفی گردید.
دربارۀ نویسندۀ خواجه تاج الدین سلمانی یا تاج السّلمانی تا پیش از ورود بۀ محفل ملازمان تیمور، اطلاعات و شرح حال اندکی موجود است و اطلاعات ما بیشتر بر پایۀ مطالبی است که مؤلف در اثر خویش دربارۀ خود بدان اشارۀ کرده است. اشتهار وی به امر خوشنویسی و اشتغال در دیوان انشاء را میتوان با عنایت به مکتوباتی که به خط وی نوشته شده است، بیان نمود. او در امر خوشنویسی به قدری مهارت داشت که حتی گفته میشود سبکی را در نوشتن خط نستعلیق ابداع کرده بود.
از تاریخ نامۀ (شمس الحسن) سه نسخۀ خطی شناخته شده باقی مانده است:
1- نسخۀ با شمارۀ OR159 کتابخانۀ موزۀ لندن که 119 برگ دارد و به خط نستعلیق زیبا نوشته شده است اما تاریخ گذاری نشده است.
2- نسخۀ شمارۀ 4305 کتابخانۀ فاتح استانبول که جلد کتاب چرمی کرمی رنگ و حاوی 148 برگ است.
3- نسخۀ شمارۀ 304 کتابخانۀ لالۀ اسماعیل افندی ترکیه که جلد فارسی کتاب چرم قهوهای و حاوی 177 برگ است. سطح نوشته ها قاب رنگی است.
این نسخۀ دورۀ پنج سالۀ بازگشت پیروزمندانۀ تیمور به سمرقند در محرم سال 807 قمری بعد از لشکرکشی بۀ سوریۀ، ماورا النهر بخش عمدۀ آسیای صغیر تا عزل نۀایی خلیل سلطان از قدرت را در ذیالقعدۀ 811 را در بر میگیرد از این موضوع آن خاص بوده و ماهیت عمومی ندارد.
این کتاب نه صورت ثبت وقایع روزانه دارد و نه به صورت سال نگاری و سنواتی ترتیب یافتۀ بلکۀ تاج السلمانی بیشتر وقایع نظامی و سیاسی را بۀ ترتیبی که اتفاق افتادۀ است پشت سرهم بازگو میکند که این عدم رعایت کرونولوژی رویدادهای تاریخی از اشکالات اساسی کتاب است. نثر آن نیز از دیدگاۀ سبک شناسی نثری مصنوع و فنی به شمار میرود که فقط گاهی در موقع شرح حوادث بۀ سادگی گرایش یافته است. نثری سرشار از آیایه های ادبی.
این کتاب در سال 93 از سوی بنیاد موقوفات محمود افشار یزدی در 46+694 صفحه منتشر شده است.
منبع: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی